Is De tolk de Duitse Don Quichot?

De tolk’ (oorspronkelijke titel: Deutches Haus) is de debuutroman van Annette Hess, onder andere bekend van de televisieserie ‘Weissensee’ (beschikbaar via Netflix), en vertaald door Herman Vinckers. De roman speelt zich af in Frankfurt rond 1963 en draait om Eva die wordt gevraagd om bij het Auschwitzproces Poolse getuigenverklaringen te vertalen. Vanaf dat moment verandert er heel veel in haar leven en van de mensen om haar heen.

De roman trekt de lezer gelijk het verhaal in door de eerste paar pagina’s. Er worden kinderwagens in de brand gestoken en Eva staat op het punt om haar nieuwe echtgenoot te ontmoeten. De kneuterigheid en lichte humor geven een Downton-Abbey-gevoel. Naarmate de roman echter vordert, wordt de toon serieuzer. Ook weet de roman de lezer voor lange tijd nieuwsgierig te houden. Door raadselachtige blikken die personages elkaar toewerpen of dubbelzinnige opmerkingen die gemaakt worden als bekend wordt dat er mensen vervolgd worden, ontstaan er steeds nieuwe vragen bij de lezer. Wat hebben alle personages uiteindelijk te maken met Auschwitz? Aangezien er sprake is van een alwetende verteller die de verschillende verhaallijnen weergeeft, krijgt de lezer naarmate de roman vordert antwoord op deze vraag. Tevens zorgt dit voor een prettige afwisseling en krijgt de lezer een volledig beeld van de gedachtes en motieven achter handelingen van de personages.

Wat deze roman origineel maakt, is dat het dit keer voornamelijk uit het perspectief van de tolk Eva wordt verteld. Ze representeert de naïeve Duitse burgers die de gruwelen van Auschwitz niet kennen of ontkennen. In een getuigenverklaring wordt gesproken over zyklon B en “dat was het gas waarmee in het kamp meer dan een miljoen mensen zouden zijn vermoord. Eva wist zeker dat dat aantal een drukfout moest zijn” (Hess 2019: 64). Eva gaat een ontwikkeling door waarbij ze haar ontwetendheid verliest. Daarnaast komen vele getuigen aan het woord waaronder een Hongaar, een Poolse Jodin en een secretaresse. Verwacht echter in dit boek geen non-fictie over het Auschwitzproces, maar het bevat door dit soort getuigenverklaringen wel waargebeurde elementen. Dit wordt ook ondersteund door Hess’ slotwoord.

Helaas vond ik de relatie tussen Eva’s ouders en Auschwitz ietwat voorspelbaar en had wat mij betreft ook wel wat schokkender gemogen, als je Eva’s reactie nagaat. En qua taalgebruik en beeldspraak hadden er van mij meer van dit soort zinnen in mogen zitten: “Het sniezerde. Dat woord had Eva’s vader zelf bedacht voor deze weersgesteldheid: kleine stukjes ijs die uit de wolken kwamen vallen. Alsof daarboven iemand een schaaf over een gigantische ijsklomp heen haalde” (Hess 2019: 8).

Samenvattend is dit een roman die ervoor zorgt dat de gruwelijkheden van Auschwitz herinnerd blijven worden. Het doet iets met de lezer, zeker tijdens de getuigenverklaringen en na de uitkomst van het proces. De lezer wil door verschillende middelen deze roman in enkele dagen uitlezen.