een tiener in de prehistorie

Schaduw van de leeuw - Linda Dielemans
Hoe leefden mensen in de prehistorie, 28.000 jaar geleden? In elk geval zonder smartphone in hun handen, maar ook zonder huizen van steen, matrassen, supermarkten en wasmachines. Het is niet te bevatten wat er allemaal níet was: je kunt je bijna niet voorstellen wat er wél was. Linda Dielemans, acheoloog en kinderboekenschrijver, neemt je mee naar die tijd en houdt je in de greep: zo spannend en meeslepend is het verhaal.

Het gaat over het ‘gewone’ leven van het tienermeisje Joeni, een meisje met dromen, twijfels, verlangens, verliefdheden en boze buien. Niet veel anders dan de meiden van nu dus. Joeni groeit op zonder haar ouders omdat ze die verloor in een bijzonder ritueel en vanaf dat moment is ze op zichzelf aangewezen, maar tegelijk totaal afhankelijk van de ouderen in haar stam, de Uma-stam. Zij bepalen wat de jongeren wel en niet mogen, wie mogen jagen, wandschilderingen mogen maken, uitgehuwelijkt mogen worden.

Het leven is dus niet gemakkelijk voor Joeni: ze wil haar eigen keuzes kunnen maken, maar wordt voortdurend terecht gewezen. Op een dag ziet ze in een droom een mysterieuze ‘leeuwenman’ die haar een troep mammoeten aanwijst (mammoeten zijn een waardevolle vangst). Ze kan het nieuws niet vertellen aan de stam omdat ze geen ‘dromer’ is, dromers hebben een belangrijke rol in het voorspellen van de toekomst en geven waarschuwingen uit. Dromen kunnen onbetrouwbaar zijn: alleen naar degenen die aangewezen zijn als dromers wordt geluisterd.

Haar oudere vriend Toek, die dromer is, vertelt in haar plaats over de mammoeten en vanaf dat moment komt alles in een stroomversnelling. De jagers trekken erop uit en vinden geen mammoeten, maar worden verscheurd door grottenleeuwen. Joeni voelt zich heel erg schuldig. Het resulteert in de beslissing om als stam verder te trekken en ‘verbinding’ te maken met een andere stam. Joeni ontmoet een bijzondere jongen, Jerrik. Ze loopt echter weg van haar stam en blijft alleen over. Ze voelt zich het ‘ongelukskind’: steeds als ze iemand ontmoet, gaat er iets mis. Langzaam maar zeker komt ze steeds meer te weten over haar verleden, haar bijzondere gaven en wie die leeuwenman in haar dromen nu echt is. Vanaf dat moment verandert het leven van Joeni drastisch.

Leven in een grot, in een grote groep met een sterke hiërarchie en met duidelijke ‘rollen’ waarin de rol van ‘dromer’ wel de meest mysterieuze is: het is allemaal heel ‘vreemd’ maar toch ga je heel makkelijk mee in het verhaal. De dromer maakt muurschilderingen en mag de stam adviseren welke beslissingen te nemen. Muurschilderingen die ons vast bekend voor komen: op het eind van het boek vertelt Dielemans ook uitgebreid over de verschillende afbeeldingen die gevonden zijn in grotten onder andere in Frankrijk.

Opvallend daaraan vond ik dat we vaak denken dat er heel veel van dergelijke tekeningen gevonden zijn. Het tegendeel is waar: in grotten waar mensen soms wel 10.000 jaar leefden zijn maar een paar honderd tekeningen gevonden. Dat komt neer op maar één tekening per 20 jaar. Waarom de mensen deze tekeningen precies maakten en wat ze ermee wilden bereiken: we kunnen er slechts naar gissen. Dielemans heeft een geloofwaardig verhaal verteld en met haar kennis als archeoloog is veel ook echt aannemelijk, maar we zullen nooit weten wat er echt gebeurde tienduizenden jaren geleden.

Nog een laatste ding wat me opviel aan het boek: wilde dieren zijn letterlijk levensgevaarlijk voor mensen in de prehistorie. In onze tijd, met steden en dierentuinen, hebben we wilde dieren ‘onder controle’: we leven langs elkaar heen, laten elkaar met rust. In de tijd van Joeni waren dieren van levensbelang en was de mens net zo goed een prooi voor een beer of een leeuw (die destijds in Europa voorkwamen) als een haas voor een mens. De beschrijving van de jacht, de gevechten, het bereiden en eten van dieren is allemaal enorm meeslepend opgeschreven. Je wordt weer aan het denken gezet over de verhouding tussen mens en dier.

Ik vind het heel bijzonder om een boek te lezen dat geschreven is door zo’n bevlogen archeoloog, die tegelijkertijd ook zó goed kan schrijven. Je merkt aan alles dat er uitgebreid onderzoek aan vooraf is gegaan en tegelijk is het een spannend verhaal geworden, met oog voor detail en psychologie en met goede dialogen en landschapsbeschrijvingen. Door dit laatste is het wel meer geschikt voor iets meer gevorderde lezers vanaf 12 jaar denk ik. En wat geweldig dat dit boek de publieksprijs van de Thea Beckmanprijs 2020 won: een erkenning dat er behoefte en ruimte is voor dit soort mooie boeken!