Geloof in jezelf en in de kunst

Properzia - Jean-Claude van Rijckeghem

Wat is het toch fantastisch om in je hoofd tijdreizen te maken als je leest. Ik vraag me regelmatig af hoe het zou zijn om als jongere te leven in een andere tijd. Het lijkt zo vanzelfsprekend dat we in een huis wonen, een telefoon in onze hand hebben, op de fiets stappen en naar school of werk gaan. Maar hoe was dat meer dan 500 jaar geleden?

Jean-Claude van Rijckeghem weet wel raad met deze vraag. Hij schreef eerder al sterke boeken als IJzerkop en Onheilsdochter over jongeren die in een andere tijd leven. En die jongeren, dat zijn échte jongeren. Met dezelfde verlangens en gevoelens. En dat maakt zijn boeken zo sterk.

Properzia, zijn nieuwste boek, is wat mij betreft zijn beste tot nu toe. De prachtige cover (die genomineerd mag worden voor beste boekcover, wat een schoonheid) toont het gezicht van Properzia de’ Rossi, de dochter van een notaris en de tweelingzus van Beatrice. Properzia (circa 1490-1530) heeft echt bestaan: ze was de eerste vrouwelijke beeldhouwer van de Italiaanse Renaissance. Van Rijckeghem liet zich door haar leven inspireren en schreef een fictief verhaal over hoe haar leven gegaan zou kunnen zijn.

Properzia is de eerstgeborene van een tweeling, maar voelt zich minder mooi, knap en intelligent dan haar zus. Haar vader ontkent dit niet, hij behandelt haar als minderwaardig. Dat doet iets met je, en Properzia wordt dan ook een rebels en opstandig meisje.

Tegelijkertijd verlangt ze naar de liefde, naar aandacht en vrijheid. Maar die vindt ze niet in het streng gelovige Bologna van 1505, waar alles draait om nederigheid en het geloof, waar meisjes en vrouwen bijna geen rechten hebben.

Als Beatrice uitgehuwelijkt wordt, is Properzia stikjaloers. Ze springt in de gracht om zich te verzuipen. Maar dat lukt niet, ze ontsnapt maar net aan de dood. Ironisch genoeg had haar vader al een doodskist voor haar laten maken. Properzia moet maar naar het klooster vindt haar vader, daar zal ze wel tot rust komen. Maar dat zal niet gebeuren…

In plaats daarvan vlucht Properzia weg en ontmoet ze de meest kleurrijke figuren. Ze ontdekt dat de wereld meer is dan het vrome leven in de kerk en devotie voor God en Maria. En ze ontdekt dat ze een talent heeft: ze kan heel mooi tekenen en maakt miniatuurtjes in kleine pitten zoals van abrikozen. Ze wordt verliefd en trouwt, maar verbreekt ook keihard haar verbintenis. Ze is impulsief én onverschrokken, net als veel jongeren nu nog steeds zijn.

Het is geweldig om te lezen hoe Properzia door de wereld beweegt. Het wordt een vrouw van vlees en bloed, een echte puber zouden we in deze tijd zeggen. Maar in 1505 is het zeer ongepast gedrag en wordt het keer op keer afgestraft, tot gevangenschap aan toe.

Dit boek is echt smullen, er zit een razende vaart in en tegelijk krijg je veel sympathie voor de personages, vooral voor Properzia. Ze kleedt zich regelmatig als jongen, om meer te kunnen, net als Van Rijckeghem in zijn andere boeken met zijn personages deed. Hij heeft duidelijk de missie om vrouwenrechten bespreekbaar te maken. Gelukkig is er veel veranderd. Maar nog steeds moeten vrouwen vechten voor hun positie en veiligheid, kijk maar naar de femicide en de campagne Wij eisen de straat op.

Je leert ook veel over de wereld van de kunst en over die van kunstenaars, zoals Michelangelo Buonarotti, Leonardo da Vinci en Francesco Raibolini. Kunst is nog erg verweven met de kerk, maar in de Renaissance ontstaat er ook waardering voor ‘de mens’ en ‘de kunstenaar’. Properzia is hét voorbeeld van het volgen van je talent, geloven in jezelf en niet opgeven. De kunst gaat uiteindelijk voor de liefde.

Een schitterend verhaal dat prachtig past bij de lessen (kunst)geschiedenis over de Renaissance, voor lezers vanaf 14 jaar.