Migratie is niks nieuws, het is juist heel oud

“Migratie komt vaak in het nieuws, maar het is zeker niet nieuw. Eerder heel oud.”
Met deze woorden start het lijvige boek ‘Onderweg’ van Aimée de Jongh, die we kennen van bijzondere graphic novels (o.a. Lord of the Flies), en schrijver Tina De Gendt (historicus). De toon is gezet: in dit boek gaan we meer leren over dit begrip, dat we de afgelopen jaren steeds ingewikkelder zijn gaan vinden. Maar in dit boek vind je geen politiek statement of activisme, maar veel feiten en informatie over waarom mensen hun huis en haard verlieten, waar ze terechtkwamen en wat er onderweg allemaal gebeurde.

Vóórdat ik begon met lezen bladerde ik het boek eerst door. De paginagrote illustraties zijn indrukwekkend: De Jongh schetst een beeld van de wereld waarin mensen onderweg zijn, het vertelt een heel eigen verhaal. Er is heel veel op te zien en lijkt te bewegen voor je ogen. Zo prachtig gedaan.

De opbouw van het boek is chronologisch. Vanaf hoofdstuk 1, 100.000 v. Chr. tot hoofdstuk 6, van 1940 tot nu. We beginnen met een wereld die nog veel leger was dan onze huidige. Mensen wonen in plukjes op de aarde, er zijn nog veel stukken onbewoond. En reizen moet te voet of later op een dier, het ging langzaam en mensen kwamen elkaar nog niet vaak tegen. De grootste uitdaging was het aanpassen aan nieuwe omstandigheden. Gelukkig kunnen mensen dat als de beste. Aan de hand van archeologische vondsten konden de reizen van onze voorouders gevolgd worden. Als natuurlijk vermengden ze zich
met anderen.

Hoe meer mensen zich over de wereld verspreiden, hoe vaker ze elkaar gaan tegenkomen. Er zijn mensen die zich gaan ‘vestigen’. Oftewel: ze zeggen dat een stukje land (en soms de mensen daarop) van hen is. Met de kennis van nu vraag je je af: wat geeft iemand eigenlijk het recht om zich land toe te eigenen? Er ontstaan conflicten over van wie welk stukje is, en later zelfs oorlogen. Tja, we weten er alles van.

Ik moest denken aan Adriaan van Dis die eens in een interview zoiets zei als: ‘we zijn allemaal migranten’. Zo’n verfrissende en relativerende blik heeft de wereld nodig. Als we allemaal migranten zijn, is niemand ergens de baas. We zijn allemaal onderweg, voortdurend. En dit prachtige boek ondersteunt dat idee, zonder met een moraliserend vingertje te zwaaien.

De informatie is uitgebreid, grondig, gedetailleerd. Niet om in één keer van voor naar achter uit te lezen. Maar steeds een stukje in een willekeurig hoofdstuk laat je elke keer weer achterover slaan. Wat hebben wij mensen toch een oordelen over anderen: bijvoorbeeld “Wat een rare gewoontes hebben ze hier” of “Keer terug naar waar je vandaan komt”.
Er zijn ook altijd wijze (en ook enorm domme) leiders geweest die het volk de macht wilde geven dan wel monddood wilde maken. Mensen zijn zo geneigd om te geloven wat een sterke leider zegt, ja daar zijn we in die honderdduizenden jaren niks in veranderd. Wat zou het mooi zijn als meerdere politici dit boek onder ogen zouden krijgen. En natuurlijk veel kinderen, onze toekomst.