Een verhaal dat binnenkomt

Het alsjeblieftmeisje van de Vlaamse auteur Kathelijn Vervarcke vertelt het tragische verhaal van wat sommige meisjes en vrouwen tijdens de oorlog hebben moeten doorstaan om te kunnen overleven. Het is een confronterend boek over opoffering, armoede, schaamte en de wanhopige keuzes die iemand maakt wanneer er simpelweg geen andere uitweg meer is.

Tijdens WOI volgen we Julie, een veertienjarig weesmeisje uit Oostende, dat na het overlijden van haar ouders volledig verantwoordelijk wordt voor haar twaalfjarige broer en de vierjarige tweeling. Het jonge gezin leeft in bittere armoede en lijdt elke dag opnieuw honger. Wanneer Julie geen andere manier meer ziet om haar broertjes en zusjes te voeden, zet ze een stap die haar leven voorgoed zal tekenen: ze biedt zichzelf aan bij Duitse soldaten in ruil voor geld of levensmiddelen.

Die keuze, gemaakt vanuit pure overlevingsdrang, wordt haar door de inwoners van haar buurt niet vergeven. Waar ze eigenlijk steun en begrip zou moeten vinden, krijgt ze enkel veroordeling, afkeer en harde woorden. Ze wordt bestempeld als landverraadster en paria, en tegen het einde van de oorlog rest haar niets anders dan vluchten naar Duitsland.

Het verhaal is opgebouwd uit drie delen. Deel II begint in 1914 en zoomt in op de jonge Julie tijdens de oorlogsjaren. De delen I en III spelen zich af in 1926, wanneer Julie voor het eerst terugkeert naar Oostende na haar gedwongen vlucht. Het verhaal toont niet alleen hoe traumatisch haar jeugd was, maar ook hoe die ervaringen jarenlang na-ijlen in haar volwassen leven.

Kathelijn Vervarcke hanteert een verzorgde en beeldende manier van vertellen. Ze schetst het dagelijks leven en de innerlijke worstelingen van haar personage. Toch gaf het eerste deel mij een ander gevoel dan de rest van het boek. Ik vond het, vlakker, minder doorleefd, het was eerder een observatie dan ons mee te nemen in emoties van haar personages. Ik miste daar even de intensiteit en bv. het verdriet dat zo’n verhaal vraagt.
Maar dat maakte deel II meer dan goed. Bij sommige scènes had ik tranen in mijn ogen. Het was hartverscheurend om te lezen hoe zo’n jong meisje zich staande probeert te houden in omstandigheden waar geen enkel kind mee te maken zou mogen krijgen. Ik voelde haar wanhoop, haar veerkracht, en haar liefde voor haar broertjes en zusjes bijna fysiek.

Tegelijkertijd voelde ik een diepe walging voor de mannen die misbruik maakten van haar kwetsbaarheid — mannen die enkel hun eigen lusten nastreefden zonder zich ook maar af te vragen wat dit met een kind als Julie deed. Hoewel ik wist dat zulke situaties, zich prostitueren om te voorzien in basisbehoeften, echt voorkwamen tijdens oorlogen, drukte dit boek me nog eens met volle kracht met de neus op de feiten. Het kwam hard binnen. Heel hard.

Het alsjeblieftmeisje is een indringend, pijnlijk maar belangrijk boek dat laat zien hoe oorlog mensen — en vooral meisjes — tot de uiterste grens van menselijkheid kan dwingen. Het is een verhaal dat nog lang blijft nazinderen.