Less is more?

Tweeduizend jaar geleden, een boom in de woestijn, er vindt een verkrachting plaats, de boom als stille getuige, later komt het kind, Jesjoea, rust en schaduw zoeken. Hij brengt leerlingen mee, de boom luistert mee…tot hij wordt omgehakt, gevormd tot hout en kruis, waaraan de geliefde wordt vastgespijkerd en sterft.

“Wat een waardeloos leven, al is het de vervulling van de profetie…Ik hou van hem. Ik druk hem tegen me aan, zodat hij makkelijker kan
sterven.”

Na deze eerste metamorfose, van boom tot hout, tot kruis, begint het vloekhout aan zijn reis door de tijd. In twaalf hoofdstukjes, evenveel metamorfoses verder, zijn we getuige van belangrijke gebeurtenissen uit de Europese geschiedenis. Het hout wordt spaander en toneelrekwisiet, deel van een beulsmachine onder keizer Nero, verdwijnt voor jaren in zure veengrond, wordt door een Russische monnik als icoon beschilderd en gaat onder deze vorm zowel vereerd als verguisd worden. Hij ontmoet strijd, veel strijd en wreed bloedvergieten, maar komt ook te luisteren naar de ideeën van Darwin of geniet van de abstracte kunst ovv het zwarte vierkant van Kazimir Malevitsj .

De Boose hekelt de dogma’s van het geloof als uitvinding van de mens en excuus voor machtsmisbruik en strijd. Wel positief is de
samenhang tussen kunst, wetenschap en geloof.

Het hout belandt uiteindelijk in de ruimte, hij ‘ontsnapt’ uit een ruimtecapsule en brandt op als vallende ster. Een laatste blik op de aarde:

“Ik heb veel eindes van de wereld meegemaakt, althans eindes die de mens zich inbeeldde of die hij over zijn soort afriep, en geen sterveling
weet wat er met die aandoenlijke bal onder me gaat gebeuren, maar één ding staat vast: hij mag niet vergaan…en misschien komt er ooit
wel een dag waarop de mens zijn lange tocht door het grillige bergland van de geschiedenis eindelijk achter de rug heeft en op een plek
terechtkomt die ik het beloofde land zou willen noemen, een oord waar geen kruisigingen, brandstichtingen , oorlogen en aanslagen
plaatsvinden.”

Een optimistische boodschap van hoop en…toch geloven, ondanks het veelvuldige hekelen van Kerk en …ja ook… Staat.

Het icoon is opgebrand, maar leeft nog voort in de geschiedenis onder de vorm van het beeld, gemaakte foto van Maryam met de geloken ogen. Bijzonder hoofdstuk in het boek is het verhaal van de would-be terrorist in Molenbeek, op weg naar een zelfmoordaanslag, waar Maryam als beeld van zijn moeder op zijn mobiel werd gekozen. Een apart verhaal in het verhaal, zeker, oa door het andere vertelperspectief, maar toch ook weer niet: weer wordt er gehandeld in naam van een retorisch sterke God en weer is het de Moederfiguur die bezorgd en lijdzaam moet toezien hoe haar zoon, opgehitst en meegesleurd, zijn bloedige ondergang tegemoet gaat.

Voor mij tevens de dubbele rode draad in het boek : het vloekhout, mannelijk, reist door de tijd, observeert en commentarieert, maar wordt niet gehoord. Daarnaast het beeld van Maryam, vrouwelijk, symbool van de moeder, zwijgzaam lijden, maar wiens beeltenis ‘spreekt’ tot de (on)gelovigen. Een contact brengt steeds een siddering, vervoering, erkennen, introspectie teweeg…een stille kracht als het ware.

Conclusie: Het vloekhout is een relatief dun boek, weggezet als schelmenroman en reis door 2000 j Europese (cultuur)geschiedenis. De keuze van het hout als onsterfelijk tijdreiziger is een slimme drager van het verhaal, een originele vondst, ook een boeiend out-of-the-box personage.

Door deze wervende omschrijvingen, had ik grootse verwachtingen van het boek. Die zijn niet uitgekomen, en nu schrijf ik voorzichtig verder, wil zeer duidelijk stellen dat dit een persoonlijke , subjectieve mening is:
De invalshoek is origineel, ja, maar: ik verloor me in het ‘personage’ van het hout: hij kan denken, horen , ruiken, praten, maar wordt niet gehoord, kan pijn voelen, zeer menselijke trekjes, anderzijds staat hij als boom geworteld in de grond, wordt verzaagd, krijgt houtworm etc, ..hout dus. Onder die vorm is hij erg beperkt: hij moet gedragen worden vb, staat er als het ware passief bij. Uiteindelijk geloofde ik niet meer in die alomtegenwoordigheid en alles opsnuiven van de geschiedenis rond hem, het beeld klopte niet.
Ook het ironisch toontje waarmee veel beschreven werd, ging snel vervelen en als wat te gemakkelijk, gratuite overkomen.
De inhoud, ten slot, is rijk, maar ‘te’…er wordt zoveel geschiedenis, filosofie etc in de hoofdstukjes gepropt dat het lastig werd om feiten en fictie uit elkaar te halen, er werd mij teveel encyclopedische achtergrondkennis verwacht, wat frustrerend en bijwijle demotiverend lezen werd.

Eindigen we positief: het taalgebruik van De Boose is mooi, barok, wervelend, zingend…echt een feest. Vele zinnen kun je zo inkaderen, zijn poetisch of ‘diepzinnig’relevant.

Mijn eindconclusie: het vloekhout heeft weliswaar een hoofdpersonage dat door de tijd reist, maar bestaat in weze uit afzonderlijk te lezen, en te savoureren verhaaltjes.
Waar de schrijver er prat op gaat veel geschrapt te hebben, zou ik zeggen: beste meneer De Boose, beste Johan, echt, geloof die schrijversmythes niet. Geen less is more, maar gooi gerust wat extra woordenbrij , en bladvulsel, waarom niet, tussen je geconcentreerde, uitgepuurde zinnen en maak van je hoofdstukjes echte verhalen.

Alvast hier een verwachtingsvolle lezeres.
Van harte.
België, 6 mei 2019