Overleven in een Jappenkamp dankzij de kunst

Jan Brokken toont zich in dit boek weer een meester van de persoonlijke non-fictie. Door “Tuinen van Buitenzorg” kwamen we al dicht bij zijn moeder Olga en zijn vader Han in het Nederlands Indië van voor de Tweede Wereldoorlog. In dit nieuwe boek maken we mee hoe Olga en Han in kampen op Celebes overleven en hoe zij met hun medegevangenen de vaak wrede behandeling van de Japanse heersers doorstaan. Deze gruwelen en de gevolgen van de bombardementen door de geallieerden worden indringend beschreven. De angst en de beklemming worden goed invoelbaar gemaakt zonder dat er sprake is van goedkoop effectbejag. Dit is Brokken wel toevertrouwd.
In de kampen maakte Han kennis met de schilders Willem Hofker en Rudolf Bonnet, terwijl Olga kennis maakte met Hofkers echtgenote Maria. Dezen gebruikten, ieder op zijn eigen manier, de kunst als een manier om het kampleven te doorstaan. Daarbij waren de vrouwen ook voortdurend angstig voor de druk vanuit het Japanse leger om als troostmeisje te worden ingezet. Er waren gelukkig medebewoners van het kamp die dit grotendeels weten te voorkomen.
De kennismaking met de schilders geeft Brokken ook de gelegenheid om uitvoerig het kunstleven op Bali vóór de oorlog te beschrijven, waar ook de Duitse schilder Walter Spies deel van uitmaakte. Hij zou uiteindelijk het leven laten bij de ramp met de Van Imhoff, het schip met Duitse inwoners van Indië dat door een Japanse torpedo naar de bodem van de Javazee werd gejaagd, waarbij de Nederlandse bemanning het de Duitsers onmogelijk maakte om het schip te verlaten. 440 van de ruim 500 Duitse passagiers overleefden de ramp.
Pijnlijk wordt ook duidelijk dat de Nederlanders die vroeger of later uit “Ons Indië” terugkeerden, in Nederland nooit meer de oude zouden worden. Zij leden zowel aan een oorlogstrauma als aan heimwee en aan de wetenschap dat ze in Nederland niet meer in de maatschappij pasten of, in het geval van de schilders, schromelijk werden onderschat.
Met dit boek heeft Jan Brokken met veel liefde en inlevingsvermogen een monument opgericht, zowel voor zijn ouders als voor de schilders.
Het is een boek dat in geen enkele bibliotheek over de Tweede Wereldoorlog mag ontbreken.