Maatschappijkritische bundel waarin immigranten een stem krijgen

Jaarlijks migreren er duizenden mensen naar Nederland; in 2019 liep dit zelfs op naar bijna 270 duizend mensen. Voor hen blijft de centrale vraag: wanneer mag je jezelf Nederlander noemen? In Nederland zijn daar verschillende, soms uitgesproken meningen over. In De goede immigrant beantwoorden migranten uit niet-westerse landen zelf deze en andere vragen.

Het boek is samengesteld door Dipsaus Podcast, een tweewekelijkse podcast van Anousha Nzume, Ebissé Wakjira-Rouw en Mariam El Maslouhi onder eindredactie van Sayonara Stutgard. Het is een maatschappijkritische podcast die vrouwen van kleur een stem wil geven en zodoende de Nederlandse media een betere afspiegeling wil laten worden van de multiculturele samenleving. De goede immigrant sluit mooi aan bij deze doelstelling.

In 23 hoofdstukken krijgen 23 niet-westerse migranten een stem. Elk van hen vertelt in enkele bladzijden wat zijn of haar ervaringen als migrant in Nederland zijn. De vertellers hebben diverse achtergronden en weerspiegelen daarmee de diversiteit aan immigranten in Nederland. Zo ligt hun herkomst in verschillende landen. Daarnaast zijn sommigen van hen als volwassene naar Nederland verhuisd, de ander is geadopteerd als baby of is in Nederland geboren. Door de grote verscheidenheid aan vertellers is het niet verwonderlijk dat de verhalen ook verschillen in kwaliteit en schrijfstijl. Er is bewust gekozen om de vertellers op hun manier het verhaal te laten vertellen. Taalfouten zijn bijvoorbeeld niet verbeterd. Ergerlijk is dat niet, want veel meer dan een als/dan foutje is er niet te vinden.

Inhoudelijk hebben de verhalen veel raakvlakken. Of de verteller nu eerste, tweede of derde generatie migrant is, de ervaringen komen vaak overeen. Er lijkt geen ontkomen aan racisme en het benoemen daarvan is vaak nog lastiger, want 'het is niet racistisch bedoeld'. Pijnlijk is hoe dit zijn weerslag heeft op immigranten. Zoals op de van oorsprong Marokkaanse Sarah Bekkali, die zich hierdoor zo zelfbewust is gaan voelen dat ze niet meer op straat durft te rennen om een afspraak te halen, bang dat ze voor een dief wordt aangezien.

Het gevoel dat wat ze ook doen, het nooit goed genoeg is, wordt door veel van de vertellers gedeeld. Hun identiteit lijkt vooral bepaald te worden door anderen:

'Voor de buitenwereld vindt mijn identiteit plaats in de negatieven van andermans identiteiten, ik ben vooral wat zij niet zijn.'

Het lijkt onmogelijk om een goede immigrant te zijn. Een van de immigranten merkt op:

'"De goede immigrant" is een ideologisch beladen double bind, een valse dichotomie die het mogelijk maakt een grote groep immigranten te classificeren tot "niet goed (genoeg)".'

De titel kan dus ironisch opgevat worden. Het boek gaat dan ook niet over hoe je een goede immigrant kunt zijn, maar vooral over hoe Nederland het niet-westerse immigranten zo moeilijk maakt om er echt hun thuisland van te maken. De verhalen laten dan ook veelal een kritisch geluid horen.

Ook al belooft het boek dat het een bundeling is van verhalen, anekdotes, interviews, essays, manifesten en openbaringen, het zijn met name persoonlijke verhalen. Ook al heeft ieder zijn eigen verhaal, het lijkt op een gegeven moment toch een beetje meer van hetzelfde. Slechts een paar hoofdstukken springen er duidelijk uit omdat ze qua vorm, stijl en inhoud echt een eigen geluid laten horen. Zoals het hoofdstuk '(Ook) mijn huis, mijn regels, mijn koffie', waarin de schrijfster pleit voor erkenning van gelijkwaardigheid op basis van verschillen. Waar andere hoofdstukken vooral gevoelsmatig aanspreken, zet dit heldere stuk daadwerkelijk aan tot nadenken. Meer hoofdstukken zoals dit hadden er een meer uitgebalanceerde bundel van kunnen maken.

De goede immigrant is een bundel die sterk het gevoel overbrengt dat Nederland nog heel wat te leren heeft. Micro-agressie en (onbedoeld) racisme zorgen ervoor dat immigranten nooit echt de Nederlandse identiteit aan kunnen nemen, dat soms zelfs niet eens meer willen. In deze bundel kregen 23 immigranten een stem. Nu is het aan de lezers om daar naar te luisteren.