Waarom je denkt zoals je denkt

Alan Jacobs is hoogleraar aan de Baylor University en auteur van The Pleasures of Reading in an Age of Distraction en The Book of Common Prayer: A Biography. In zijn blog meldt hij dat de aanleiding tot het schrijven van De kunst van het denken was “the ever-increasing hostility and (often malicious) misunderstanding of one another that became one of the chief themes of the 2016 presidential election here in the U.S. and of the debate over the Brexit referendum in the U.K.”  

Jacobs stelt dat denken een kunst is en geen wetenschap. Denken is wel veel werk, dus in de meeste gevallen doen we het niet, aldus Jacobs. Mensen zijn doorgaans geneigd te geloven dat als ze beter willen nadenken ze hun vooroordelen aan de kant moeten schuiven en rationeler moeten zijn. Jacobs gelooft hier niet in. Volgens hem hebben we vooroordelen nodig om het denkproces te vergemakkelijken. Kritisch nadenken houdt in dat de ware vooroordelen worden onderscheiden van vooroordelen die gebaseerd zijn op verkeerd begrip.  

Op de keper beschouwd gaat het boek niet alleen over denken maar ook over luisteren en over gedrag. Volgens de auteur is met de 'juiste' mensen omgaan het beste wat men kan doen om zich op de juiste manier te denken. Wanneer men onderdeel wordt van een groep 'slechte' mensen dan gaat dit niet lukken, want wat we denken komt voort uit onze interacties met andere mensen.  

De mens is een sociaal dier en het uitwisselen van ideeën kan leiden tot betere ideeën. De soms ingewikkelde beschouwingen in het boek worden verluchtigd met geestige fragmenten, die overigens ook voer zijn om over na te denken:

“Dat moeten we ook wel geloven, omdat een groot deel van ons plezier als we naar hen kijken afhangt van ons geloof in hún plezier. (Zo genieten we ook als we vogels zien vliegen, vooral grote roofvogels, en we associëren dat vliegen met vrijheid, hoewel vogels eigenlijk alleen maar vliegen uit noodzaak, want ze moeten nu eenmaal eten. Tegelijk vinden we het totaal niet interessant om mensen van onze eigen soort naar de McDonald's te zien rijden.)”  

Er zit heel wat waarheid in dit boek, maar met de adviezen van de auteur zal de doorsnee lezer in een aantal gevallen moeilijk uit de voeten kunnen. Zo luidt zijn eerste advies: “Als je je gedwongen voelt om te reageren op wat iemand heeft gezegd, neem dan vijf minuten bedenktijd. Ga even wandelen, onkruid wieden of groenten snijden.” Dit advies is wel degelijk toepasbaar en zelfs vaak heel verstandig in het geval je via e-mail, Twitter, Facebook of een ander sociaal medium wilt reageren, maar is dit in een face-to-face contact of in een groepsdiscussie onhaalbaar.  

De kunst van het denken bevat veel verwijzingen naar boeken en artikelen van denkers uit het verleden en het heden. Opvallend is dat de auteur heel veel tekst wijdt aan hoe men niet moet denken. Hij beschrijft allerlei oorzaken waarom men niet aan de juiste wijze van denken toekomt. Het is wel een dun, maar niet eenvoudig boek; het bevat wel stof tot nadenken!