Puike historische roman

Prescotts ouders vernoemden hun dochter naar Lara, een van de twee hoofdpersonen in de roman Doctor Zhivago van Boris Pasternak. Tijdens de koude oorlog gebruikte de CIA deze roman als een middel om de Sovjet-Unie te ondermijnen. In die tijd dachten de regeringen van zowel de Verenigde Staten als de Sovjet Unie dat literatuur gebruikt kan worden om het denken van mensen te veranderen. Doctor Zhivago was zo'n boek. De roman gaat over het liefdesverhaal van Lara Antipova en Yuri Zhivago. Pasternak beschreef het zodanig dat de oktoberrevolutie en de Russische Burgeroorlog in een negatief daglicht werden gezet en het belang van individuele vrijheid werd benadrukt. Het resultaat was dat de Sovjet Unie het boek verbood. De CIA wist via een Italiaanse uitgever het verboden manuscript in bezit te krijgen, drukte het clandestien en smokkelde het naar de Sovjet Unie.

Het verhaal speelt wisselend in de Verenigde Staten en de Sovjet Unie. In de VS betreft het de typistes die bij de CIA werken, waarbij het vooral gaat om de oorspronkelijk uit Moskou afkomstige Irina en Sally, twee vrouwen die meer zijn dan alleen typiste bij de CIA. In de Sovjet Unie gaat het om Boris Pasternak en zijn minnares Olga Ivinskaya. Het verhaal wordt in de eerste persoon verteld door Olga, Irina, en Sally, en Teddy, een mannelijke agent die Irina instrueerde. Daarnaast zijn er hoofdstukken in de eerste persoon meervoud, wanneer de CIA-typistes aan het woord zijn. Prescott heeft heel knap het evenwicht gevonden tussen de twee verhaallijnen, zodat geen van de twee de boventoon voert, en waarbij de verhaallijnen elkaar wel raken, maar niet met elkaar vervlochten raken.

Ongetwijfeld heeft Prescott uitermate veel energie moeten steken in het verzamelen van het materiaal dat ten grondslag ligt aan het verhaal. Naar haar zeggen zijn de personages in de VS fictief, maar is de verhaallijn zelf doorspekt met historisch accurate details. Het geeft ook een ontluisterend inzicht in de manier waarop vrouwen bij de CIA in die tijd werden behandeld. Het verhaal dat in en rond Moskou speelt gaat daarentegen wel over echte personen, onder meer gebaseerd op de autobiografie van Olga Ivinskaya.

Thema’s zijn propaganda, censuur, vervolging, gelijkheid, geheime passies, seksualiteit, liefdesverdriet en lijden. Irina en Sally zijn in beginsel onconventioneel en vrijgevochten, maar blijken niettemin vast te zitten in het milieu waarin ze moeten werken.

Interessant ook is het gegeven dat in de jaren vijftig van de vorige eeuw literatuur gezien werd als een middel om propaganda te maken en de mening van mensen te beïnvloeden, terwijl tegenwoordig daarvoor sociale media als Facebook en Twitter gebruikt worden. Het middel is veranderd, maar het doel blijft hetzelfde.

Je hoeft Boris Pasternak's Dokter Zhivago, een dikke pil van bijna 700 pagina’s, niet gelezen te hebben om helemaal weg te zijn van Wat we niet vertelden.