De noodlottige ontdekkingsreis van de Belgica!

In Waanzin aan het einde van de aarde reconstrueert Julian Sancton het waargebeurde verhaal van een negentiende-eeuwse poolexpeditie naar Antarctica.

Commandant Adrien de Gerlache Gomery, telg uit een adellijke familie, vertrekt onder ruime belangstelling op 16 augustus 1897 met de 34 meter lange houten driemaster Belgica vanuit de haven van Antwerpen richting Antarctica. Dit continent was nog niet in kaart gebracht.

De reis verliep hoegenaamd niet vlekkeloos, want kort na vertrek dienden zich de eerste technische problemen al aan. De verstandhouding tussen de bemanningsleden aan boord was evenmin ideaal. Een allegaartje van nationaliteiten die aanmonsterden met persoonlijke doelstellingen of beweegredenen om deel te kunnen nemen aan deze exclusieve poolreis. Onder hen de Noor Roald Amundsen en de Amerikaanse arts Frederick Cook.

In januari 1898 bereikte de ploeg de zuidpool waar het schip in februari door het ijs ingesloten werd en vast kwam te zitten. Een jaar later kon het schip via een zelf uitgehouwen kanaal Antarctica verlaten en wat niemand op het thuisfront nog verhoopte, na drie jaar meerde de Belgica in Antwerpen aan.

Julian Sancton kon deze tot de verbeelding sprekende reis reconstrueren en in beeld brengen aan de hand van het scheepsjournaal en van de dagboeken die bemanningsleden hadden bijgehouden.

Het boek leest als een reisverhaal, maar evenzeer als een psychologische thriller van formaat waarin de onderlinge verstandhouding of het ontbreken ervan tussen de bemanningsleden op een subtiele manier wordt beschreven. De vijandigheid was soms niet ver weg met alle gevolgen en gevaren van dien. Samenleven op een paar m2 in een kleine kajuit of slaapvertrek in barre omstandigheden is immers niet evident.

Verrassend vond ik de pakkende beschrijvingen van de scheepsarts over de bemanningsleden en hoe zij individueel en in de groep omgingen met de ontberingen die zij zowel op lichamelijk als mentaal vlak moesten doorstaan. De psychologie van het brein werd door Cook heel erg goed beschreven en onderzocht. Zo werd de desastreuze invloed van blijvende duisternis en de gevolgen hiervan op de bemanning minutieus beschreven en is dit onderzoek nog steeds relevant, want deze groepsdynamiek werd door de NASA verder bestudeerd ter voorbereiding van een missie naar Mars.

Tevens vond ik het hallucinant hoe zij moesten (leren) omgaan met koude, met de donkere poolnachten, met het gebrek aan verse voeding…en hoe zij daar uiteindelijk toch creatief mee omsprongen, alles in het teken om te overleven en de expeditie tot een goed einde te brengen.

Het verraste mij ook dat er aan boord van schepen huis-tuin-en-keukenmiddeltjes werden gebruikt en dat men daar ook heel veel geloof aan hechtte. Wat te zeggen over het feit dat zeelui olie op de golven gooiden tijdens een storm, zodat de wind minder vat op het water krijgt en dus ook moeilijker golven kan maken.

De auteur heeft een fijne meeslepende en tot de verbeelding sprekende schrijfstijl. Hij wist mij door zijn boeiende en fascinerende beschrijvingen steeds bij de les te houden en dit zette mij ertoe aan om het boek zo snel als mogelijk uit te lezen. Daarna moest ik wel bekomen en het hele verhaal laten bezinken wegens ‘de waanzin aan het einde van de aarde. De titel vat het hele boek mooi samen in een alleszeggende zin.

Op de cover van het boek prijkt een heel mooie foto van de Belgica omringd door poolijs.
Naar mijn gevoel geven de opgenomen foto’s een heel goed beeld van het reisverloop en belichten zij de hele expeditie in kort bestek.

Wie nog meer wil lezen over deze reis vindt zeker zijn gading terug in de uitgebreide bibliografie.
Voor de mooie reconstructie van de poolreis en het eerbetoon aan de eerste Zuidpoolexpeditie waardeer ik dit boek met vijf sterren.

Meer leuke en interessante recensie zijn te lezen op www.indeboekenkast.com