Adembenemend meesterwerk over de duistere krachten in het individu en het collectief

De roman Trein naar Pakistan, in 1956 geschreven door de Indiër Khushwant Singh, is een verhaal over de duistere krachten in de mens en illustreert de werking van massapsychologie. Singh situeert het verhaal in een fictief dorpje in het noordwesten van India op de grens met Pakistan, net voor de onafhankelijkheid en de Deling van Brits-India in twee naties in augustus 1947. Het is beangstigend om te ervaren hoe de sfeer in deze oase van rust, waarin verschillende religieuze groepen altijd harmonieus hebben samengeleefd, in luttele dagen kan omslaan in bruut geweld. Deze aangrijpende en adembenemende roman wil je lezen om je je het onvoorstelbare te kunnen voorstellen.

Nadat in 1947 de territoriale scheidslijn tussen India en Pakistan op basis van de religie van de meerderheid was bepaald, werden moslims enerzijds en hindoes en Sikhs anderzijds op grote schaal tegen elkaar opgezet, waarna ongekende geweldsuitbarstingen, verkrachtingen en lynchpartijen plaatsvonden. Spooktreinen brachten alleen maar lijken over de grens en rivieren kleurden rood van het bloed. Het geweld zorgde voor de grootste exodus aller tijden en een nationaal trauma dat tot op de dag van vandaag doorwerkt in de dominante politieke opvattingen.

Trein naar Pakistan beschrijft hoe een vredig dorpje wordt meegezogen in het geweld dat in andere streken tussen verschillende bevolkingsgroepen woedt. De roman kan worden beschouwd als een navertelling van de gevolgen van de Deling op individuen. Singh weet deze complexe, schokkende en niet te bevatten geschiedenis tastbaar en invoelbaar te maken aan de hand van slechts enkele alledaagse personages die volledig tot leven komen. Met zijn krachtige, precieze en ingetogen schrijfstijl laat hij op licht satirische toon zien waartoe literatuur in staat is.

Het verhaal eindigt verrassend en adembenemend en laat de lezer onthutst achter met een aantal vragen om nog eens goed op na te kauwen. Singh heeft zowel een sombere als hoopvolle boodschap.

De vertaling uit het Engels is van Ankie Blommesteijn.