Lezersrecensie
Is er leven na de dood?
Is er leven na de dood?
Er zijn weinig boeken zo dicht op de actualiteit geschreven als de nieuwste roman van Van der Heijden. Het gaat om het neerstorten, het neergeschoten worden van een vliegtuig met vooral Nederlandse burgers aan boord, en om het verhaal van een Russische journalist, die dacht de dood te kunnen ontlopen en de liefde te kunnen behouden. Dit nieuwsfeit is uit de lente en de zomer van 2018 en de journalist is Arkadi Babtsjenko. Volgens de politie in Oekraïne was Babtsjenko bij zijn appartement in Kiev in de rug geschoten en werd hij bloedend aangetroffen door zijn vrouw.
En dat alles wordt ons verteld door meesterverteller en taalsmid AFTH van der Heijden. Ik vermoed dat er mensen zijn die niet houden van Van der Heijdens uitvoerige en versierende verteltrant en zijn zijsporige uitweidingen. Ik vermoed dat deze bespreking van mij in alle opzichten tekort zal schieten. Dit is een poging tot een bespreking van een ingewikkeld en duizelingwekkende boek.
De werkelijkheid ligt nauw ten grondslag aan dit boek en misschien gelden hier ook de gevleugelde woorden: de werkelijkheid is altijd nog onwaarschijnlijker dan een romanschrijver kan verzinnen (eerlijk gezegd komen deze ‘gevleugelde woorden’ uit mijn pen, rdv).
Op 28 mei 2018 hoort de Nederlandse journalist Natan Haandrikman - wiens ouders zijn omgekomen bij het ‘ongeluk’ van de MX17 - bij de Verenigde Naties in New York dat zijn Russische vriend en collega Grigori Moerasjko, luis in de pels van president Tsaar, is neergeschoten.
‘Het navolgende verhaal werd mij (Natan Haandrikman, rdv) in manuscript ter hand gesteld door Yulia Isinbajeva, weduwe van mijn vriend en collega Grigori Moerasjko, journalist en schrijver van de ook in het Nederlands (niet door mij) vertaalde oorlogsroman Rondje antivries. Omdat ik, na intensieve lessen van mijn grootvader, het Russisch passief goed beheers, was het Moerasjko’s wens dat ik Mooi doodliggen in het Nederlands zou vertalen.’ (2018: 27).
Op deze boeken is het leven van Grigori Moerasjko gebaseerd. Je ziet al direct allerlei dubbele bodems tevoorschijn poppen. Ik weet nu al dat het me op geen enkele wijze gaat lukken een beschrijving van dit boek te geven. Daarom ga ik er maar een beetje op de bonnefooi doorheen en ik hoop alleen dat de lezers van mijn stukje zich genoodzaakt zullen voelen Mooi doodliggen van AFTh van der Heijden zelf tot zich te nemen.
Een van de grote thema’s van dit boek is de liefde en wel de tragische liefde als die van Romeo en Julia. Niet toevallig heet Grigori’s grote liefde dan ook Yulia. Afrodite heeft het hart van Moerasjko en van Van der Heijden diep geraakt en zij en Yulia zijn de grote vrouwen in dit boek, - en de baboesjka van Grigori, die hem heeft opgevoed.
Liefde is het mooiste in het leven, liefde is het verschrikkelijkste in het leven. De liefde tussen de geliefden, de liefde tussen ouders en kinderen. Soms gaat een geliefde dood, of lijkt die dood - Romeo en Julia -. Soms gaat het kind dood en soms de ouders of een van de ouders.
Een ander groot thema is dan ook de onvermijdelijke dood. Grigori speelt met de dood en of wordt gedwongen met de dood te spelen en denkt dat hij hem de baas kan zijn. Wie kan het schaakspel met de dood winnen? Wie kan er uit de onderwereld teruggehaald worden en ongeschonden de wereld der levenden weer betreden? Ik kan niemand anders verzinnen dan Persephone, de vrouw van Hades en de dochter van Ceres, die haar om beurten een half jaar bij zich mogen houden. Persephone is echter geen mensenvrouw.
Moerasjko heeft er dan ook een hele dobber aan. Hij denkt aan de wijze woorden Epicurus: waar ik ben is de dood niet en waar de dood is ben ik niet. Maar andere gedachten spreken dit tegen: de ervaring van het sterven wordt een mens ontzegd, want dat sterven kun je zelf niet meemaken. Het is een ware tantaluskwelling. De ervaring: ‘Het is volbracht’ - Jezus had die ervaring wel, rdv - nu kan ik vrede vinden, wordt een ieder onthouden. Het is maar een kleine troost dat dit iedereen overkomt.
‘April de wreedste maand, jawel, ook dat jaar weer. Hij was nog maar net begonnen of ik (Moerasjko, rdv) kreeg hoog bezoek, hoger dan ik eigenlijk aankon: van de Oekraïense geheime dienst, de SBOe, in de persoon van de hoogste baan, Nazar Portoegaj. Ik had al eens eerder met hem te maken gehad, toen ik hem voor de Gazetta interviewde over een speciaal opgeleide cel van zijn organisatie, actief te Donbas, waar de burgeroorlog in volle gang was. Hij wist op een charmante manier, en heel welbespraakt, gedurende het hele vraaggesprek niets te zeggen. Het duidelijkste statement was dit: ‘Ik reserveer het achterste van mijn tong voor exquise gerechten.’ ‘(ib.: 96)
Iedereen herkent natuurlijk hierboven T.S. Eliots The Waste Land, het begin, hierboven. Het zal niemand verbazen dat een groot deel van de wereldliteratuur even langskomt om ons gedag te zeggen.
‘‘Anderhalve dag in het mortuarium, Moerasjko,’ begon hij zijn tirade, ‘was dat nou te veel gevraagd na ... na alles wat wij van de Dienst voor jou gedaan hebben? Het was ook nog eens voor je eigen bestwil, veel minder voor de onze. Ik wist niet beter dan dat mijn mensen jou vanmiddag bij het lijkenhuis gingen ophalen, om je naar een safehouse te brengen. Daar zouden dan na de crematie Yulia en de kinderen zich bij je voegen ... alles volgens afspraak. De jongens zetten onze marsjroetka voor het lijkenhuis... schuifdeur open ... je hoefde maar in te stappen. Niks, hoor. De vogel bleek gevlogen. Kwam hier even zijn wedergeboorteannonce afleveren.’ ‘(ib.: 217)
Omdat ik deze roman op geen enkele wijze eer kan aandoen, trek ik me terug en zeg slechts nadrukkelijk: LEES DIT BOEK! en verklap dat ik het 5 sterren heb gegeven, hetgeen ik zelden doe.
Over de auteur:
Adrianus Franciscus Theodorus (Adri) van der Heijden (Geldrop, 15 oktober 1951) is een Nederlandse schrijver. Hij begon te publiceren onder de naam Patrizio Canaponi en publiceerde ook onder zijn initialen, als A.F.Th.
Van der Heijden is een schrijver van autobiografische verhalen en romans. In zijn werk is het eigen leven van de schrijver te herkennen. Dit maakt dat het gehele oeuvre met elkaar verbonden is. Dat wil echter niet zeggen dat gebeurtenissen en personen in zijn werk een getrouwe afspiegeling zijn van zijn eigen leven: hij gebruikt deze vrij, om ze te combineren met fictie, filosofische uitweidingen en een treffende sfeertekening van de Nederlandse sociale en culturele geschiedenis vanaf de jaren vijftig.
Van der Heijden wordt weleens gezien als de vertegenwoordiger van een generatie die na de oorlog opgroeide; dit in tegenstelling tot schrijvers als Harry Mulisch, Willem Frederik Hermans en Jan Wolkers die de Tweede Wereldoorlog tot een belangrijk motief in hun werk maakten.
Kern van het oeuvre van Van der Heijden is de cyclus 'De tandeloze tijd'. Kenmerkend is dat deze oorspronkelijk bedoeld is als trilogie, maar veel omvangrijker werd. (Het loopt vaak anders met de bedoelingen van Van der Heijden. Zo zijn er al jaren vooraankondigingen van nieuwe romans die maar niet verschijnen, of groeien hoofdstukken soms uit tot complete romans.)
De schrijver is inmiddels alweer een nieuwe ambitieuze cyclus gestart, Homo duplex, over een naamloze God die naar de aarde is gekomen om een wereldrevolutie te beginnen. Hoewel er nog geen gerangschikt deel van de cyclus is gepubliceerd, is er wel een omvangrijke proloog uitgekomen, De Movo Tapes en de sleutelboeken Drijfzand Koloniseren en Mim. In maart 2007 verscheen het nader in de cyclus te plaatsen deel Het schervengericht. Binnen deze cyclus zijn er meer werken gepland.
Daarnaast publiceert hij tussendoor ook 'los' autobiografisch werk, onder andere in de vorm van dagboekaantekeningen en requiems, bijvoorbeeld over zijn vader, Asbestemming, en over zijn moeder, Uitdorsten. Van der Heijden publiceerde aanvankelijk onder het pseudoniem Patrizio Canaponi (waaronder de verhalenbundel Een gondel in de Herengracht en de roman De draaideur). De cyclus Homo Duplex publiceerde hij aanvankelijk onder het pseudoniem A.F.Th. Latere drukken van delen uit deze cyclus verschenen weer onder zijn volledige naam.
In de cyclus De tandeloze tijd staat Albert Egberts (deels alter ego van de schrijver zelf) centraal, maar gaandeweg treden er ook andere personen op de voorgrond. We volgen Albert vanaf zijn kindertijd in Brabant (Vallende ouders), tot zijn studententijd in Nijmegen en Amsterdam (De gevarendriehoek) tot en met zijn ondergang als junkie in Amsterdam (Onder het plaveisel het moeras), maar maken tussendoor ook kennis met onder anderen de advocaat Ernst Quispel (Advocaat van de hanen) in de jaren tachtig.
Regelmatig verwerkt Van der Heijden waargebeurde gebeurtenissen in zijn verhalen. In wat door sommige critici gezien wordt als zijn beste werk, Advocaat van de hanen, gebruikt hij de dood van de kraker Hans Kok in een politiecel als achtergrond. In zijn recente werk Het schervengericht figureren de regisseur Roman Polanski en de moordenaar van diens vrouw, Charles Manson. Van der Heijden maakte bekend dat als er een nieuw deel van De tandeloze tijd zal verschijnen, dat waarschijnlijk over de moord op kraker en activist Louis Sévèke zal gaan.
De tijdsbeleving is allesbehalve chronologisch en consistent in deze cyclus: die tijdsbeleving is juist het centrale thema ervan, zoals de naam al doet vermoeden. In deel I wordt het begrip 'leven in de breedte' geïntroduceerd: aangezien het leven 'in de lengte' niet te stoppen valt, moet het maar in de breedte worden gezocht. Door elk moment uit te spinnen, te verbreden, wordt gehoopt het leven waardevoller te maken. De uitgebreidheid van beide cycli boeken weerspiegelen dit leidmotief.
Waar Van der Heijden in de cyclus De Tandeloze Tijd veelal putte uit zijn eigen leven, borduurt hij in de Homo duplex-reeks verder op de Griekse mythen; Drijfzand koloniseren is een vrije bewerking van Sofokles' Thebaanse trilogie, de Labdaciden en Mim is een eigentijdse variatie op het verhaal van Oedipus. Eerder speelde Van der Heijden al met de Oedipus-mythe, in Advocaat van de hanen, waarin de advocaat uit de titel op zoek gaat naar een getuige van een moord.
A.F.Th. van der Heijden is gehuwd met journaliste/schrijfster Mirjam Rotenstreich. Op 23 mei 2010 werd Van der Heijdens enige zoon Tonio (geb. 15 juni 1988) op de fiets aangereden door een auto. Kort na dit verkeersongeval overleed Tonio op 21-jarige leeftijd in een ziekenhuis in Amsterdam, in het bijzijn van zijn ouders. Op 26 mei 2011 verscheen van Van der Heijden het boek Tonio. Een requiemroman over dit verlies. Er werden in een jaar zo'n 100.000 exemplaren van verkocht. Het werk werd op 7 mei 2012 bekroond met de Libris Literatuurprijs en op 15 oktober 2012 met de NS Publieksprijs, waarbij het een kleine 40% van de ruim 70.000 uitgebrachte stemmen verwierf. In 2016 werd het verfilmd met Pierre Bokma in de hoofdrol.
Prijzen
1979 – Anton Wachterprijs voor Een gondel in de Herengracht
1986 – Multatuliprijs voor De gevarendriehoek
1986 – F. Bordewijk-prijs voor De gevarendriehoek
1997 – Generale Bank Literatuurprijs voor Onder het plaveisel het moeras
1997 – De Gouden Uil Literatuurprijs voor Het Hof van Barmhartigheid & Onder het plaveisel het moeras
2003 – Schrijversprijs der Brabantse Letteren voor het gehele oeuvre
2007 – AKO Literatuurprijs voor Het Schervengericht
2008 – Tzumprijs voor de beste literaire zin voor een zin uit Mim
2009 – De Inktaap, literaire jongerenprijs van het Nederlandse taalgebied voor Het Schervengericht
2011 – Constantijn Huygensprijs voor zijn hele oeuvre
2012 – Libris Literatuurprijs voor Tonio
2012 – NS Publieksprijs voor Tonio
2013 – P.C. Hooft-prijs voor zijn hele oeuvre
2014 – Benoemd tot lid van de Akademie van Kunsten
Bibliografie
1978 – Een gondel in de Herengracht (verhalen)
1979 – De draaideur (roman)
1983 – De slag om de Blauwbrug – De tandeloze tijd, proloog (roman)
1983 – Vallende ouders – De tandeloze tijd, deel 1 (roman)
1985 – De gevarendriehoek – De tandeloze tijd, deel 2 (roman)
1986 – De sandwich (roman)
1988 – Het leven uit een dag (roman)
1988 – De generale (verhaal) (relatiegeschenk PBC Noord-Holland)
1990 – Advocaat van de Hanen – De tandeloze tijd, deel 4 (roman)
1992 – Weerborstels – De tandeloze tijd, een intermezzo (novelle). Boekenweekgeschenk 1992
1994 – Asbestemming. Een requiem (roman)
1995 – Het bankroet dat mijn goudmijn is (verhalen) (relatiegeschenk Stupers Van der Heijden, 500 ex.)
1996 – Het Hof van Barmhartigheid – De tandeloze tijd, deel 3, eerste boek (roman)
1996 – Onder het plaveisel het moeras – De tandeloze tijd, deel 3, tweede boek (roman)
1997 – WHAMM, de democratisering van het talent
1998 – De gebroken pagaai (novelle)
1998 – Sabberita (novelle)
1999 – Het onmogelijke boek: een kleine monoloog van de auteur
2001 – Gevouwen woorden (brieven)
2003 – De Movo tapes (Homo duplex 0)
2003 – Engelenplaque (dagboekaantekeningen)
2004 – Hier viel Van Gogh flauw (dagboekaantekeningen)
2006 – Drijfzand koloniseren (sleutel tot Homo duplex)
2007 – Het schervengericht (onderdeel van Homo duplex, positie nog nader te bepalen door de auteur)
2007 – Mim (novelle ter gelegenheid van Harry Mulisch' tachtigste verjaardag, geïnspireerd op diens De versierde mens; tevens onderdeel van Homo duplex)
2008 – Voetstampwijnen zijn tandknarswijnen (requiem voor Jean-Paul Franssens)
2008 – Kruis en kraai (de romankunst na James Joyce) (brief aan Anthony Mertens)
2008 – Gentse lente (verhalen)
2008 – De liefdesbaby (novelle)
2008 – De censuurpaus (paroxismen, een opmaat) (artikelen uit Propria Cures)
2009 – Doodverf (roman)
2011 – Tonio. Een requiemroman (roman)
2012 – Uitverkoren - Verhandelingen over het pantonionisme (ontbrekend hoofdstuk uit 'Tonio' + interviews) (Statenhofpers, oplage 191 ex.)
2012 – Woestijnvis (brief) (Houtpers, oplage 122 ex.)
2013 – De helleveeg – De tandeloze tijd, deel 5 (roman)
2014 – Gedichten Gods of De vergrijpstuiver (Kellendonklezing)
2014 – Kwijt in de tram (verhaal) (De Carbolineum Pers, oplage 60 ex.)
2014 – Uitverkoren (proza en interviews in de toonaard van het requiem Tonio)
2015 – De ochtendgave (één hoofdstuk) (Stratenhofpers, oplage 90 ex.)
2015 – De ochtendgave (historische roman gesitueerd in 1672, opdracht als novelle van de gemeente Nijmegen voor de herdenking van 330 jaar Vrede van Nijmegen in 2009)
2016 – Kwaadschiks – De tandeloze tijd, deel 6 (roman)
2016 – Kastanje a/d Zee – De tandeloze tijd, deel 7 (roman). Vooralsnog alleen bibliofiele editie]
2018 - Mooi doodliggen (roman)
Bibliografie:
Auteur: AFTh van der Heijden
Titel: Mooi doodliggen
Uitgever: Querido
Verschijningsdatum: november 2018
Aantal pagina's: 368 pagina's
ISBN13: 9789021416434
Categorieën: Literaire romans
Er zijn weinig boeken zo dicht op de actualiteit geschreven als de nieuwste roman van Van der Heijden. Het gaat om het neerstorten, het neergeschoten worden van een vliegtuig met vooral Nederlandse burgers aan boord, en om het verhaal van een Russische journalist, die dacht de dood te kunnen ontlopen en de liefde te kunnen behouden. Dit nieuwsfeit is uit de lente en de zomer van 2018 en de journalist is Arkadi Babtsjenko. Volgens de politie in Oekraïne was Babtsjenko bij zijn appartement in Kiev in de rug geschoten en werd hij bloedend aangetroffen door zijn vrouw.
En dat alles wordt ons verteld door meesterverteller en taalsmid AFTH van der Heijden. Ik vermoed dat er mensen zijn die niet houden van Van der Heijdens uitvoerige en versierende verteltrant en zijn zijsporige uitweidingen. Ik vermoed dat deze bespreking van mij in alle opzichten tekort zal schieten. Dit is een poging tot een bespreking van een ingewikkeld en duizelingwekkende boek.
De werkelijkheid ligt nauw ten grondslag aan dit boek en misschien gelden hier ook de gevleugelde woorden: de werkelijkheid is altijd nog onwaarschijnlijker dan een romanschrijver kan verzinnen (eerlijk gezegd komen deze ‘gevleugelde woorden’ uit mijn pen, rdv).
Op 28 mei 2018 hoort de Nederlandse journalist Natan Haandrikman - wiens ouders zijn omgekomen bij het ‘ongeluk’ van de MX17 - bij de Verenigde Naties in New York dat zijn Russische vriend en collega Grigori Moerasjko, luis in de pels van president Tsaar, is neergeschoten.
‘Het navolgende verhaal werd mij (Natan Haandrikman, rdv) in manuscript ter hand gesteld door Yulia Isinbajeva, weduwe van mijn vriend en collega Grigori Moerasjko, journalist en schrijver van de ook in het Nederlands (niet door mij) vertaalde oorlogsroman Rondje antivries. Omdat ik, na intensieve lessen van mijn grootvader, het Russisch passief goed beheers, was het Moerasjko’s wens dat ik Mooi doodliggen in het Nederlands zou vertalen.’ (2018: 27).
Op deze boeken is het leven van Grigori Moerasjko gebaseerd. Je ziet al direct allerlei dubbele bodems tevoorschijn poppen. Ik weet nu al dat het me op geen enkele wijze gaat lukken een beschrijving van dit boek te geven. Daarom ga ik er maar een beetje op de bonnefooi doorheen en ik hoop alleen dat de lezers van mijn stukje zich genoodzaakt zullen voelen Mooi doodliggen van AFTh van der Heijden zelf tot zich te nemen.
Een van de grote thema’s van dit boek is de liefde en wel de tragische liefde als die van Romeo en Julia. Niet toevallig heet Grigori’s grote liefde dan ook Yulia. Afrodite heeft het hart van Moerasjko en van Van der Heijden diep geraakt en zij en Yulia zijn de grote vrouwen in dit boek, - en de baboesjka van Grigori, die hem heeft opgevoed.
Liefde is het mooiste in het leven, liefde is het verschrikkelijkste in het leven. De liefde tussen de geliefden, de liefde tussen ouders en kinderen. Soms gaat een geliefde dood, of lijkt die dood - Romeo en Julia -. Soms gaat het kind dood en soms de ouders of een van de ouders.
Een ander groot thema is dan ook de onvermijdelijke dood. Grigori speelt met de dood en of wordt gedwongen met de dood te spelen en denkt dat hij hem de baas kan zijn. Wie kan het schaakspel met de dood winnen? Wie kan er uit de onderwereld teruggehaald worden en ongeschonden de wereld der levenden weer betreden? Ik kan niemand anders verzinnen dan Persephone, de vrouw van Hades en de dochter van Ceres, die haar om beurten een half jaar bij zich mogen houden. Persephone is echter geen mensenvrouw.
Moerasjko heeft er dan ook een hele dobber aan. Hij denkt aan de wijze woorden Epicurus: waar ik ben is de dood niet en waar de dood is ben ik niet. Maar andere gedachten spreken dit tegen: de ervaring van het sterven wordt een mens ontzegd, want dat sterven kun je zelf niet meemaken. Het is een ware tantaluskwelling. De ervaring: ‘Het is volbracht’ - Jezus had die ervaring wel, rdv - nu kan ik vrede vinden, wordt een ieder onthouden. Het is maar een kleine troost dat dit iedereen overkomt.
‘April de wreedste maand, jawel, ook dat jaar weer. Hij was nog maar net begonnen of ik (Moerasjko, rdv) kreeg hoog bezoek, hoger dan ik eigenlijk aankon: van de Oekraïense geheime dienst, de SBOe, in de persoon van de hoogste baan, Nazar Portoegaj. Ik had al eens eerder met hem te maken gehad, toen ik hem voor de Gazetta interviewde over een speciaal opgeleide cel van zijn organisatie, actief te Donbas, waar de burgeroorlog in volle gang was. Hij wist op een charmante manier, en heel welbespraakt, gedurende het hele vraaggesprek niets te zeggen. Het duidelijkste statement was dit: ‘Ik reserveer het achterste van mijn tong voor exquise gerechten.’ ‘(ib.: 96)
Iedereen herkent natuurlijk hierboven T.S. Eliots The Waste Land, het begin, hierboven. Het zal niemand verbazen dat een groot deel van de wereldliteratuur even langskomt om ons gedag te zeggen.
‘‘Anderhalve dag in het mortuarium, Moerasjko,’ begon hij zijn tirade, ‘was dat nou te veel gevraagd na ... na alles wat wij van de Dienst voor jou gedaan hebben? Het was ook nog eens voor je eigen bestwil, veel minder voor de onze. Ik wist niet beter dan dat mijn mensen jou vanmiddag bij het lijkenhuis gingen ophalen, om je naar een safehouse te brengen. Daar zouden dan na de crematie Yulia en de kinderen zich bij je voegen ... alles volgens afspraak. De jongens zetten onze marsjroetka voor het lijkenhuis... schuifdeur open ... je hoefde maar in te stappen. Niks, hoor. De vogel bleek gevlogen. Kwam hier even zijn wedergeboorteannonce afleveren.’ ‘(ib.: 217)
Omdat ik deze roman op geen enkele wijze eer kan aandoen, trek ik me terug en zeg slechts nadrukkelijk: LEES DIT BOEK! en verklap dat ik het 5 sterren heb gegeven, hetgeen ik zelden doe.
Over de auteur:
Adrianus Franciscus Theodorus (Adri) van der Heijden (Geldrop, 15 oktober 1951) is een Nederlandse schrijver. Hij begon te publiceren onder de naam Patrizio Canaponi en publiceerde ook onder zijn initialen, als A.F.Th.
Van der Heijden is een schrijver van autobiografische verhalen en romans. In zijn werk is het eigen leven van de schrijver te herkennen. Dit maakt dat het gehele oeuvre met elkaar verbonden is. Dat wil echter niet zeggen dat gebeurtenissen en personen in zijn werk een getrouwe afspiegeling zijn van zijn eigen leven: hij gebruikt deze vrij, om ze te combineren met fictie, filosofische uitweidingen en een treffende sfeertekening van de Nederlandse sociale en culturele geschiedenis vanaf de jaren vijftig.
Van der Heijden wordt weleens gezien als de vertegenwoordiger van een generatie die na de oorlog opgroeide; dit in tegenstelling tot schrijvers als Harry Mulisch, Willem Frederik Hermans en Jan Wolkers die de Tweede Wereldoorlog tot een belangrijk motief in hun werk maakten.
Kern van het oeuvre van Van der Heijden is de cyclus 'De tandeloze tijd'. Kenmerkend is dat deze oorspronkelijk bedoeld is als trilogie, maar veel omvangrijker werd. (Het loopt vaak anders met de bedoelingen van Van der Heijden. Zo zijn er al jaren vooraankondigingen van nieuwe romans die maar niet verschijnen, of groeien hoofdstukken soms uit tot complete romans.)
De schrijver is inmiddels alweer een nieuwe ambitieuze cyclus gestart, Homo duplex, over een naamloze God die naar de aarde is gekomen om een wereldrevolutie te beginnen. Hoewel er nog geen gerangschikt deel van de cyclus is gepubliceerd, is er wel een omvangrijke proloog uitgekomen, De Movo Tapes en de sleutelboeken Drijfzand Koloniseren en Mim. In maart 2007 verscheen het nader in de cyclus te plaatsen deel Het schervengericht. Binnen deze cyclus zijn er meer werken gepland.
Daarnaast publiceert hij tussendoor ook 'los' autobiografisch werk, onder andere in de vorm van dagboekaantekeningen en requiems, bijvoorbeeld over zijn vader, Asbestemming, en over zijn moeder, Uitdorsten. Van der Heijden publiceerde aanvankelijk onder het pseudoniem Patrizio Canaponi (waaronder de verhalenbundel Een gondel in de Herengracht en de roman De draaideur). De cyclus Homo Duplex publiceerde hij aanvankelijk onder het pseudoniem A.F.Th. Latere drukken van delen uit deze cyclus verschenen weer onder zijn volledige naam.
In de cyclus De tandeloze tijd staat Albert Egberts (deels alter ego van de schrijver zelf) centraal, maar gaandeweg treden er ook andere personen op de voorgrond. We volgen Albert vanaf zijn kindertijd in Brabant (Vallende ouders), tot zijn studententijd in Nijmegen en Amsterdam (De gevarendriehoek) tot en met zijn ondergang als junkie in Amsterdam (Onder het plaveisel het moeras), maar maken tussendoor ook kennis met onder anderen de advocaat Ernst Quispel (Advocaat van de hanen) in de jaren tachtig.
Regelmatig verwerkt Van der Heijden waargebeurde gebeurtenissen in zijn verhalen. In wat door sommige critici gezien wordt als zijn beste werk, Advocaat van de hanen, gebruikt hij de dood van de kraker Hans Kok in een politiecel als achtergrond. In zijn recente werk Het schervengericht figureren de regisseur Roman Polanski en de moordenaar van diens vrouw, Charles Manson. Van der Heijden maakte bekend dat als er een nieuw deel van De tandeloze tijd zal verschijnen, dat waarschijnlijk over de moord op kraker en activist Louis Sévèke zal gaan.
De tijdsbeleving is allesbehalve chronologisch en consistent in deze cyclus: die tijdsbeleving is juist het centrale thema ervan, zoals de naam al doet vermoeden. In deel I wordt het begrip 'leven in de breedte' geïntroduceerd: aangezien het leven 'in de lengte' niet te stoppen valt, moet het maar in de breedte worden gezocht. Door elk moment uit te spinnen, te verbreden, wordt gehoopt het leven waardevoller te maken. De uitgebreidheid van beide cycli boeken weerspiegelen dit leidmotief.
Waar Van der Heijden in de cyclus De Tandeloze Tijd veelal putte uit zijn eigen leven, borduurt hij in de Homo duplex-reeks verder op de Griekse mythen; Drijfzand koloniseren is een vrije bewerking van Sofokles' Thebaanse trilogie, de Labdaciden en Mim is een eigentijdse variatie op het verhaal van Oedipus. Eerder speelde Van der Heijden al met de Oedipus-mythe, in Advocaat van de hanen, waarin de advocaat uit de titel op zoek gaat naar een getuige van een moord.
A.F.Th. van der Heijden is gehuwd met journaliste/schrijfster Mirjam Rotenstreich. Op 23 mei 2010 werd Van der Heijdens enige zoon Tonio (geb. 15 juni 1988) op de fiets aangereden door een auto. Kort na dit verkeersongeval overleed Tonio op 21-jarige leeftijd in een ziekenhuis in Amsterdam, in het bijzijn van zijn ouders. Op 26 mei 2011 verscheen van Van der Heijden het boek Tonio. Een requiemroman over dit verlies. Er werden in een jaar zo'n 100.000 exemplaren van verkocht. Het werk werd op 7 mei 2012 bekroond met de Libris Literatuurprijs en op 15 oktober 2012 met de NS Publieksprijs, waarbij het een kleine 40% van de ruim 70.000 uitgebrachte stemmen verwierf. In 2016 werd het verfilmd met Pierre Bokma in de hoofdrol.
Prijzen
1979 – Anton Wachterprijs voor Een gondel in de Herengracht
1986 – Multatuliprijs voor De gevarendriehoek
1986 – F. Bordewijk-prijs voor De gevarendriehoek
1997 – Generale Bank Literatuurprijs voor Onder het plaveisel het moeras
1997 – De Gouden Uil Literatuurprijs voor Het Hof van Barmhartigheid & Onder het plaveisel het moeras
2003 – Schrijversprijs der Brabantse Letteren voor het gehele oeuvre
2007 – AKO Literatuurprijs voor Het Schervengericht
2008 – Tzumprijs voor de beste literaire zin voor een zin uit Mim
2009 – De Inktaap, literaire jongerenprijs van het Nederlandse taalgebied voor Het Schervengericht
2011 – Constantijn Huygensprijs voor zijn hele oeuvre
2012 – Libris Literatuurprijs voor Tonio
2012 – NS Publieksprijs voor Tonio
2013 – P.C. Hooft-prijs voor zijn hele oeuvre
2014 – Benoemd tot lid van de Akademie van Kunsten
Bibliografie
1978 – Een gondel in de Herengracht (verhalen)
1979 – De draaideur (roman)
1983 – De slag om de Blauwbrug – De tandeloze tijd, proloog (roman)
1983 – Vallende ouders – De tandeloze tijd, deel 1 (roman)
1985 – De gevarendriehoek – De tandeloze tijd, deel 2 (roman)
1986 – De sandwich (roman)
1988 – Het leven uit een dag (roman)
1988 – De generale (verhaal) (relatiegeschenk PBC Noord-Holland)
1990 – Advocaat van de Hanen – De tandeloze tijd, deel 4 (roman)
1992 – Weerborstels – De tandeloze tijd, een intermezzo (novelle). Boekenweekgeschenk 1992
1994 – Asbestemming. Een requiem (roman)
1995 – Het bankroet dat mijn goudmijn is (verhalen) (relatiegeschenk Stupers Van der Heijden, 500 ex.)
1996 – Het Hof van Barmhartigheid – De tandeloze tijd, deel 3, eerste boek (roman)
1996 – Onder het plaveisel het moeras – De tandeloze tijd, deel 3, tweede boek (roman)
1997 – WHAMM, de democratisering van het talent
1998 – De gebroken pagaai (novelle)
1998 – Sabberita (novelle)
1999 – Het onmogelijke boek: een kleine monoloog van de auteur
2001 – Gevouwen woorden (brieven)
2003 – De Movo tapes (Homo duplex 0)
2003 – Engelenplaque (dagboekaantekeningen)
2004 – Hier viel Van Gogh flauw (dagboekaantekeningen)
2006 – Drijfzand koloniseren (sleutel tot Homo duplex)
2007 – Het schervengericht (onderdeel van Homo duplex, positie nog nader te bepalen door de auteur)
2007 – Mim (novelle ter gelegenheid van Harry Mulisch' tachtigste verjaardag, geïnspireerd op diens De versierde mens; tevens onderdeel van Homo duplex)
2008 – Voetstampwijnen zijn tandknarswijnen (requiem voor Jean-Paul Franssens)
2008 – Kruis en kraai (de romankunst na James Joyce) (brief aan Anthony Mertens)
2008 – Gentse lente (verhalen)
2008 – De liefdesbaby (novelle)
2008 – De censuurpaus (paroxismen, een opmaat) (artikelen uit Propria Cures)
2009 – Doodverf (roman)
2011 – Tonio. Een requiemroman (roman)
2012 – Uitverkoren - Verhandelingen over het pantonionisme (ontbrekend hoofdstuk uit 'Tonio' + interviews) (Statenhofpers, oplage 191 ex.)
2012 – Woestijnvis (brief) (Houtpers, oplage 122 ex.)
2013 – De helleveeg – De tandeloze tijd, deel 5 (roman)
2014 – Gedichten Gods of De vergrijpstuiver (Kellendonklezing)
2014 – Kwijt in de tram (verhaal) (De Carbolineum Pers, oplage 60 ex.)
2014 – Uitverkoren (proza en interviews in de toonaard van het requiem Tonio)
2015 – De ochtendgave (één hoofdstuk) (Stratenhofpers, oplage 90 ex.)
2015 – De ochtendgave (historische roman gesitueerd in 1672, opdracht als novelle van de gemeente Nijmegen voor de herdenking van 330 jaar Vrede van Nijmegen in 2009)
2016 – Kwaadschiks – De tandeloze tijd, deel 6 (roman)
2016 – Kastanje a/d Zee – De tandeloze tijd, deel 7 (roman). Vooralsnog alleen bibliofiele editie]
2018 - Mooi doodliggen (roman)
Bibliografie:
Auteur: AFTh van der Heijden
Titel: Mooi doodliggen
Uitgever: Querido
Verschijningsdatum: november 2018
Aantal pagina's: 368 pagina's
ISBN13: 9789021416434
Categorieën: Literaire romans
4
1
Reageer op deze recensie
