Ooggetuigenverslag heeft niets aan kracht ingeboet

In de buurt van het Duitse Papenburg -en dus niet ver van de Nederlandse grens- ligt het Börgermoor; een groot veengebied waar tijdens de Tweede Wereldoorlog de Emslandkampen in bedrijf waren. Esterwegen, Börgermoor, Aschendorfermoor en Lichtburg waren enkele van deze kampen, waar andersdenkenden die een bedreiging vormden voor het nazigedachtengoed, al vanaf begin jaren dertig worden opgesloten. Dit gold voor communisten, maar ook voor een acteur als Wolfgang Langhoff die als een bedreiging werd gezien. Na een verblijf in het Huis van Bewaring in Düsselfdorf werd hij op transport gezet naar Dörpen. Daar stopte de trein en ging het in lange mars naar het kamp. Hij kwam in Börgermoor terecht waar hij als dwangarbeider zwaar werk verrichtte in het veen. Zijn toneelhart werd niet tot zwijgen gebracht: hij zag het belang in van theatervoorstellingen in de avonduren, als middel om het moreel niet te breken. Door de gevangenen werd met zeer beperkte middelen een show opgetuigd. Men gebruikte de naam Circus Concentrasani Tijdens de zware arbeid ontstond in 1933 de tekst van het veensoldatenlied, of zoals het in het Duits het: Moorsoldatenlied. Esser, Langwolff en Goguel zijn de geestelijke vaders van dit verzetslied dat nog steeds een iconische status heeft.
Dit is het laatste couplet van het veensoldatenlied

Doch für uns gibt es kein Klagen, ewig kann’s nicht Winter sein.
Einmal werden froh wir sagen: Heimat, du bist wieder mein.
Dann ziehn die Moorsoldaten nicht mehr mit dem Spaten ins Moor!

In 1934 werd Langhoff vrijgelaten, getekend door zijn ervaringen en de verschrikkingen waarvan hij ooggetuige was geweest. In Berlijn was er geen toekomst meer voor hem als acteur en hij besloot met zijn echtgenote Duitsland te verlaten.

Op compacte en vrij directe wijze vertelt Langendorff over zijn arrestatie en alles wat er daarna gebeurde in de kampen. De omstandigheden in deze kampen voor niet-Joden waren erbarmelijk. Er was nauwelijks voldoende voedsel, de hygiëne was vreselijk slecht en het geweld van kampbewaarders en SS-ers loog er niet om.
Na meer dan tachtig jaar blijft dit een ooggetuigenverslag dat niets aan kracht heeft ingeboet.
Dit verslag is eveneens te vinden op mijn blog: https://sporenvangeschiedenis.blogspot.com/