Veelbelovend, maar te voorzichtig

Heimwee is een boek dat je meeneemt op een boeiende reis van Rio de Janeiro naar Londen. Net als het hoofdpersonage werd freelance journaliste Luiza Sauma geboren in Brazilië en verhuisde ze nadien naar Engeland. Op het eerste zicht lijkt de fictieve wereld die de auteur creëert dicht bij haar eigen leven aan te leunen. Ze verrast echter door het vertelperspectief van een volwassen man te kiezen, en vandaaruit een geloofwaardig, doch enigszins voorspelbaar, verhaal te vertellen.

André is eind veertig wanneer hij plots brieven krijgt van Luana, de meid die tijdens zijn jeugd in dienst van zijn familie was. Uit de brieven blijkt dat zij nog steeds in Brazilië woont en een rekening met hem te vereffenen heeft. Terwijl hij de brieven herleest en steeds zenuwachtiger wacht op de volgende, trekt het verleden aan hem voorbij en krijgt hij steeds minder vat op het heden.

Het boek is opgebouwd volgens twee verhaallijnen. De volwassen André is een ontevreden huisarts in Londen. Zijn huwelijk is net op de klippen gelopen en het contact met zijn dochters verloopt moeizaam. In de tweede, en meest belangrijke verhaallijn, staan zijn jeugdjaren in Brazilië centraal. Na de dood van Andrés moeder, doet zijn vader krampachtige pogingen om André en zijn broer stabiliteit te geven. Als kind zocht hij troost bij Rita, die altijd al bij de familie gewerkt heeft. Maar als 17-jarige durft André zich niet langer kwetsbaar op te stellen. Dat Rita’s dochter Luana, die eveneens bij hen inwoont, ondertussen uitgroeit tot een bloedmooie jonge vrouw vergroot zijn verwarring en gevoel van ontheemding. Het vervolg laat zich raden: de rijkeluiszoon wordt geobsedeerd door de mooie zwarte hulp en merkt daardoor zijn geprivilegieerde bestaan voor het eerst bewust op:

“Eten verscheen zomaar, huizen maakten zichzelf schoon, en bedden waren altijd opgemaakt.”

De verhalen van de mysterieuze brieven en van de wanhopig verliefde tiener werken elk vanuit een ander tijdsperspectief naar de ontknoping toe. Tegen deze achtergrond worden ook andere thema’s aangesneden, maar er gaat te veel aandacht naar de melodramatische verliefdheid van André. Dit is niet de meest originele plotlijn en de ontknoping is dan ook weinig verrassend, maar de schrijfstijl – met name de beschrijving van de Braziliaanse samenleving – is op z’n minst indrukwekkend te noemen. Sauma creëert moeiteloos een atmosfeer die alle zintuigelijke waarnemingen omvat. Het contrast tussen het warme, exuberante Brazilië en het kleurloze Engeland draagt bij aan de melancholische sfeer waarvan het boek is doordrongen. Sauma brengt echter geen kritiekloze ode aan haar geboorteland. Ze geeft de sociale en raciale verschillen in kleine alledaagse dingen weer, waardoor het contrast tussen de blanke en zwarte bevolking zowel nonchalant als vlijmscherp het volledige verhaal doorkruist. Door de vlakke uitwerking van de nevenpersonages mist ze echter de kans om met deze thematiek het clichématige van de algemene verhaallijn te overstemmen.

Heimwee is een vrij dun boek, wat voor een debuut misschien wel een veilige keuze is, maar ook impliceert dat in de bondigheid genoeg diepgang verwerkt moet worden. De auteur slaagt daar niet helemaal in, maar de momenten waarop stijl, inhoud en structuur wél samenvallen bewijzen hoe betoverend Luiza Sauma kan schrijven. Ze is zonder twijfel een auteur met een enorm groeipotentieel, in de gaten houden dus!