Verrassend verfrissend

Zoals de titel Zee, nu doet vermoeden gaat het nieuwe boek van Eva Meijer over de zee. Maar het gaat ook over Nederlanders, 'het volk dat in dit boek centraal staat'. Met een nuchtere kijk en wrange humor vertelt Meijer hoe de mens machteloos staat tegenover de natuur, en hoe men in een land als Nederland daarop reageert.

Anders dan in veel klimaatfictie speelt deze roman zich in het heden af, wat de thematiek urgenter en realistischer maakt. Het verhaal start bij het begin van een natuurramp. Niemand weet precies wat er aan de hand is, en sommigen twijfelen zelfs óf er eigenlijk wel een crisis is.

'Het duurde even voor de mensen begrepen wat er aan de hand was. De eerste dag leek er ook weinig aan de hand: de zee komt de ene dag verder het strand op dan de andere en de dijken waren hoog en breed genoeg.'

Maar dan rukt de zee snel op. Elke dag wordt een kilometer land onverbiddelijk weggevaagd. De bevolking, politici en wetenschappers staan voor een raadsel. Het is van levensbelang om het hoofd koel te houden en daadkrachtig op te treden. Het idee dat Nederlanders wel weten hoe ze met water moeten omgaan onderdrukt lange tijd de paniek, zelfs wanneer alle feiten op het tegendeel wijzen. De vergelijking met de coronacrisis is onvermijdelijk. Voor Nederlandse lezers zullen de knipogen naar personen en situaties meer herkenning oproepen dan voor Vlaamse lezers, maar de chaos die op een onverwachte gebeurtenis volgt, de verschillende standpunten, het strijden om het grote gelijk en de complottheorieën zullen bij elke lezer een belletje doen rinkelen.

Wie gretig op zoek wil naar antwoorden, wordt onmiddellijk teruggefloten: 'Het is nog te vroeg in het verhaal om ons te buigen over de beweegredenen van de zee, maar een kleine omschrijving misstaat hier niet.' Er volgt een treffende beschrijving van de zee, die zich niets aantrekt van de tragedie op het land. Het is een interessante tussenkomst die benadrukt dat je een verhaal leest, iets wat je door de vorm waarin Meijer haar boek giet nooit helemaal vergeet.

Zo zijn er geen echte hoofdpersonages. Gedachten van ministers, onderzoekers en activisten, gedichten en zelfs reclameslogans wisselen elkaar af zodat er lange tijd zelfs amper sprake is van een echte verhaallijn. Tussen algemene beschrijvingen door heeft de auteur bijna terloops aandacht voor de gevolgen van de oprukkende zee voor de dieren. Meestal zijn het slechts een paar zinnetjes, waardoor het even duurt voor je doorhebt hoe doelbewust deze intermezzo’s zijn. Naarmate je verder leest, ontdek je aan de hand van deze herhalingen structuur in het verhaal.

Door de vorm en schrijfstijl raak je niet emotioneel betrokken bij de personages. Die houding weerspiegelt perfect de onverschilligheid van de zee en de gemoedstoestand van de bevolking: de focus is weg omdat er te veel gebeurt om lang bij één gebeurtenis stil te staan. Pas wanneer het te laat is voor actie, is er duidelijkheid. Ironisch genoeg geeft dit rust en balans. Opnieuw vallen de inhoud en vorm van het boek samen. Het allerlaatste deel leest als een traditionele roman die je meetrekt in een spannend verhaal waarbij drie vrouwen op expeditie gaan naar de ondergelopen steden. Wat ze aantreffen is even angstaanjagend als hoopvol.

Zee, nu speelt zowel qua vorm als inhoud met de conventies van klimaatfictie. Het is een verfrissend, uitdagend boek waarin Eva Meijer ernstige thema’s op een bevattelijke, soms zelfs grappige manier aankaart.