Ophouden!

Zelfmoord. Het is een ingrijpende gebeurtenis in families. In deze Nederlandse editie wordt de eigenlijke roman over David Vann’s vader ingeluid door een aantal kleine verhalen, die allemaal rondom de schrijver en de zelfmoord van zijn vader draaien. Hij was dertien jaar oud toen zijn vader een kogel door zijn kop joeg, terwijl hij aan het telefoneren was met zijn ex-vrouw, Davids stiefmoeder. ‘Mijn vader had me gevraagd om een jaar met hem in Alaska te komen wonen. Ik zei nee, en daarna pleegde hij zelfmoord.’

Zwartheid, een rauw leven en gestoorde familierelaties domineren David Vann’s verhalen. Zelfs zijn prachtige hervertelling van de mythe over Jason en Medea (Klare Lucht Zwart) is onheilspellend en donker. Een schuldgevoel over de zelfmoord van zijn vader heeft Vann altijd dwarsgezeten. Cynisch genoeg was zijn eerste literaire succes Legende van een zelfmoord (2008). Maar na het schrijven van dat boek bleef er nog het nodige rondspoken in zijn hoofd. Hopelijk heeft hij daar nu mee afgerekend met het schrijven van Heilbot op de maan.

Jim woont in Alaska, maar zijn psycholoog had gezegd dat hij niet meer alleen moet blijven met die negatieve gedachten, dus is hij naar zijn jongere broer Doug in Californië gereisd. Voor hem om afscheid te nemen, want hij heeft het helemaal gehad met het leven. Zijn broer gelooft hem nog te kunnen redden.

Zo volgt er een roadtrip langs plekken waar Jim enigszins gelukkig was geweest. Het is een lange afscheidsreis. Jim weet dat hij voor het laatst zo’n heerlijke hamburger eet, hij weet dat zijn kinderen beter af zijn zonder hem, hij is te desperaat geworden, wat hen afschrikt. Er is een prachtige scène waarin zijn altijd zwijgzame vader opeens zijn mond opendoet en zegt dat het leven beroerd is, maar dat-ie dat moet uitzitten. Jim ligt voor het laatst met de vrouw in bed van wie hij werkelijk houdt en het meest mist (ze is inmiddels met een ander) en tenslotte verblijft hij bij een vriend, waar het leven alles toelacht, maar niet Jim, die nergens meer iets van moet hebben.

Hoe iedereen om hem heen ook zijn best doet, zwarte gedachten blijven terugkomen. Iemand zijn en toch niet, van iemand houden, maar niet genoeg, iets leuk vinden, maar niet voor lang. Het verleden met hoogte- en dieptepunten raast voorbij. Een leven, kinderen, vrouwen, een boot, een huis, Alaska.

David kruipt werkelijk onder de huid van Jim, zijn vader. Telkens vonkjes van hoop doen oplaaien, telkens met woeste woorden of gebaren een einde makend aan talloze idylles. Grove zelfmoordgedachten en plannen om meer mensen mee te nemen in de dood spoken door het hoofd, de .44 magnum altijd bij de hand, wat zelfs de nodige spanning in het boek meebrengt. Duistere woorden, haperende dialogen die vastlopen, de depressie zo duidelijk tastbaar. En toch in zulke mooie woorden.

David Vann heeft met dit boek de ziel onbarmhartig blootgelegd van iemand die lijdt aan depressie. In zijn eigen stijl: donker maar bloedmooi en helemaal raak. Een schrijver met een verleden, dat hij gebruikt voor prachtige boeken.

David Vann – Heilbot op de maan (Halibut on the Moon, vert. Arjaan en Thijs van Nimwegen), De Bezige Bij 2019

(Deze recensie is ook verschenen in Smitaki's Boekenlust, mét leestips)