Zeldzame getuigenis uit de goelag

USSR (Litouwen tot Siberisch poolgebied), 1941-42. Dalia, een meisje uit Kaunas (LT), is 14 en wordt met haar gezinsleden gedeporteerd, net als tal van andere Litouwers, lotgenoten. Niemand weet waarheen. Naar Amerika, denken sommigen. De reis gaat oostwaarts, diep de Sovjetunie in, naar Siberië. Wouden en warmte maken plaats voor toendra en koude. Uiteindelijk komen ze terecht in Trofimovsk, aan monding van de Lena, aan de poolcirkel. Daar moeten ze de winter en poolnacht van 1941-42 overleven…
Zeer aangrijpende geschiedenis, prachtig en heel aanschouwelijk verwoord in dit beklijvende ego-document. Een oprechte getuigenis van de waarheid in Stalins goelag, waarvan er maar weinig bewaard zijn gebleven. De auteur schreef deze ervaringen later neer, op 23-jarige leeftijd, en begroef ze in de tuin uit angst dat de machthebbers ze zouden vinden maar in de hoop dat velen ze zouden lezen. En daarin is ze geslaagd, jaren na haar dood… Het taalgebruik vind ik bij momenten virtuoos, hoewel een literaire uitwerking door b.v. Jan Brokken het geheel nog meerwaarde zou geven. Het zou er voor de lezer een gestructureerder, bevattelijker verhaal van maken, wat volgens mij kan zonder in te boeten aan authenticiteit. In het huidige boek ligt de focus voornamelijk op wat er gebeurt en hoe het leven is daar in het poolgebied. Personages, steevast moeilijke namen, zijn talrijk vertegenwoordigd, maar worden niet uitgewerkt. Vooral de alomtegenwoordige kou krijgt een hoofdrol. Hoe overleven als elke dag, elk uur, een krachtenverslindend gevecht is met de dood? Daarnaast zijn ziekte (veel sterfte), vuil (luizen overal, uitwerpselen, onbestaande hygiëne) en zwaar werk sterk vertegenwoordigd, naast diefstal en willekeur van de plaatselijke machthebbers. Die laatsten baden in weelde terwijl onschuldigen werken als paarden en de stapels lijken almaar hoger worden. Niettegenstaande de ernstige thematiek, kan de auteur bij momenten erg humorvol zijn.