Lezersrecensie
Bijzonder verhaal over Anna van Schokland
Over Het eiland van Anna, Schokland en de geschiedenis van een thuis
Historicus en schrijfster Eva Vriend (1973) schreef een bijzonder boek over de geschiedenis van Schokland en haar bewoners. Vroeger een eiland in de Zuiderzee, nu een heuveltje in de Noordoostpolder. Het is internationaal erfgoed vanwege een opvallende geschiedenis. In 1859 besloot de overheid dat alle inwoners moesten vertrekken vanwege het feit dat het eiland dreigde ten onder te gaan aan stormen en overstromingen. Hoe werkt deze gebeurtenis door in de generaties daarna?, is de centrale vraag in dit boek.
Vriend vertelt het verhaal van de inwoners aan de hand van zes generaties bewoners van het eiland. Ze schetst een krachtig beeld van hoe de honderden eilanders rond trachten te komen van visserij en een beetje landbouw. Dat er hoogtij dagen waren in de verdiensten, maar dat er vaker bittere armoe heerste. Dat de huizen klein, vochtig en tochtig waren en het bestaan hard. Dat er veel gemeenschapszin was, maar ook onderlinge twist tussen katholiek en protestant.
De schrijfster, zelf geboren en getogen in de Noordoostpolder, hangt het historische verhaal op aan Anna Diender, de zesde generatie Schokkers. Ze toont aan dat het familieverhaal identiteit geeft aan de Schokker, zoals de inwoners van het eiland werden genoemd. Familieverhalen die steeds belangrijker worden naarmate je ouder wordt, ook al moet je je geboortegrond verlaten. Want: ‘Eenmaal wat ouder, gaan we op zoek naar een gevoel van thuis, naar leeftijdgenoten die leven vanuit eenzelfde herinnering.’
De schrijfster onderzocht de historie van de Schokker-gemeenschap en boorde tal van bronnen aan: schriftelijke, mondeling overgeleverde en voorwerpen. Dat laatste was een uitdaging. ‘Als je onderzoek doet naar gewone mensen ben je aangewezen op eenvoudige voorwerpen, omdat ze nu eenmaal amper dure spullen bezaten.’ In dit geval restte de familie van Anna niet veel meer dan een schamel huisje, een kabinetskast, schouwtegels en de juwelen van haar voorouders. Anna schenkt ze aan het Zuiderzee museum. Vriend concludeert: ‘Dingen kunnen een hele wereld oproepen’ en ‘Elk voorwerp is een tijdmachine.’
Wat het boek kracht, actualiteit en autoriteit verschaft is dat Vriend’s zoektocht naar identiteit en migratie een beeld oproept dat getrouw de waarheid voelt. Ze doet dat aan de hand van onderzoek op basis van bronnen, maar ook op basis van empathie en vermoedens. Zo ontstaat er een profiel van de Schokker: ‘Houdt niet van luxe, is bescheiden. Een eenvoudig leven volstaat. No-nonsense. Het arbeidsethos is hoog. Eerst werken, dan de leuke dingen. Er is behoefte aan reuring, gezelschap, gezelligheid. Een gevoel van zelfstandigheid en keuzevrijheid zijn belangrijk. Een zekere mate van eigenwijsheid. Een hekel aan onrecht, recht voor z’n raap, een doener. Het is belangrijk er voor elkaar te zijn in moeilijke tijden. De ander helpen voordat die erom vraagt. Zelf minder praten over kwalen en/of problemen. Er niet over praten, dan bestaat het ook niet. En veel zingen.’
Het mooie aan deze profielschets is dat ze bruikbaar is voor veel gemeenschappen en individuën. En: ‘Het besef dat identiteitsvorming net zozeer een collectief als een individueel proces is.’ Waarvan akte.
Historicus en schrijfster Eva Vriend (1973) schreef een bijzonder boek over de geschiedenis van Schokland en haar bewoners. Vroeger een eiland in de Zuiderzee, nu een heuveltje in de Noordoostpolder. Het is internationaal erfgoed vanwege een opvallende geschiedenis. In 1859 besloot de overheid dat alle inwoners moesten vertrekken vanwege het feit dat het eiland dreigde ten onder te gaan aan stormen en overstromingen. Hoe werkt deze gebeurtenis door in de generaties daarna?, is de centrale vraag in dit boek.
Vriend vertelt het verhaal van de inwoners aan de hand van zes generaties bewoners van het eiland. Ze schetst een krachtig beeld van hoe de honderden eilanders rond trachten te komen van visserij en een beetje landbouw. Dat er hoogtij dagen waren in de verdiensten, maar dat er vaker bittere armoe heerste. Dat de huizen klein, vochtig en tochtig waren en het bestaan hard. Dat er veel gemeenschapszin was, maar ook onderlinge twist tussen katholiek en protestant.
De schrijfster, zelf geboren en getogen in de Noordoostpolder, hangt het historische verhaal op aan Anna Diender, de zesde generatie Schokkers. Ze toont aan dat het familieverhaal identiteit geeft aan de Schokker, zoals de inwoners van het eiland werden genoemd. Familieverhalen die steeds belangrijker worden naarmate je ouder wordt, ook al moet je je geboortegrond verlaten. Want: ‘Eenmaal wat ouder, gaan we op zoek naar een gevoel van thuis, naar leeftijdgenoten die leven vanuit eenzelfde herinnering.’
De schrijfster onderzocht de historie van de Schokker-gemeenschap en boorde tal van bronnen aan: schriftelijke, mondeling overgeleverde en voorwerpen. Dat laatste was een uitdaging. ‘Als je onderzoek doet naar gewone mensen ben je aangewezen op eenvoudige voorwerpen, omdat ze nu eenmaal amper dure spullen bezaten.’ In dit geval restte de familie van Anna niet veel meer dan een schamel huisje, een kabinetskast, schouwtegels en de juwelen van haar voorouders. Anna schenkt ze aan het Zuiderzee museum. Vriend concludeert: ‘Dingen kunnen een hele wereld oproepen’ en ‘Elk voorwerp is een tijdmachine.’
Wat het boek kracht, actualiteit en autoriteit verschaft is dat Vriend’s zoektocht naar identiteit en migratie een beeld oproept dat getrouw de waarheid voelt. Ze doet dat aan de hand van onderzoek op basis van bronnen, maar ook op basis van empathie en vermoedens. Zo ontstaat er een profiel van de Schokker: ‘Houdt niet van luxe, is bescheiden. Een eenvoudig leven volstaat. No-nonsense. Het arbeidsethos is hoog. Eerst werken, dan de leuke dingen. Er is behoefte aan reuring, gezelschap, gezelligheid. Een gevoel van zelfstandigheid en keuzevrijheid zijn belangrijk. Een zekere mate van eigenwijsheid. Een hekel aan onrecht, recht voor z’n raap, een doener. Het is belangrijk er voor elkaar te zijn in moeilijke tijden. De ander helpen voordat die erom vraagt. Zelf minder praten over kwalen en/of problemen. Er niet over praten, dan bestaat het ook niet. En veel zingen.’
Het mooie aan deze profielschets is dat ze bruikbaar is voor veel gemeenschappen en individuën. En: ‘Het besef dat identiteitsvorming net zozeer een collectief als een individueel proces is.’ Waarvan akte.
1
Reageer op deze recensie
