De vluchteling en het monster

Vogel, de hoofdpersoon in Kenzaburo’s roman Het eigen lot, is op de vlucht. Zijn vrouw heeft namelijk een ‘monster’ gebaard; een kind met een hersenbreuk dat waarschijnlijk niet al te lang zal blijven leven of gedoemd is om een vegetatief bestaan te leiden. Vogel, een bijnaam (zijn ware naam blijft onvermeld), weigert het kind te accepteren; hij ontloopt daarmee bewust zijn verantwoordelijkheid en kiest voor zelfbedrog. Hij stelt zich op het standpunt dat het kind beter kan sterven. Dat zou beter zijn voor het kind want het heeft toch geen toekomst, het is beter voor hemzelf want dan kan hij zijn droom verwezenlijken (afreizen naar Afrika waar het avontuur wacht) en het is wellicht beter voor de relatie met zijn echtgenote (wier naam eveneens onvermeld blijft). Het ‘monster’, het ‘product’, wordt gezien als een te grote belasting en dient derhalve te ‘verdwijnen’.

Vogel zoekt zijn toevlucht bij zijn vroegere jeugdliefde Himiko (‘Himi’) hetgeen resulteert in seksuele uitspattingen en excessief drankgebruik. Als hij bij haar intrekt loopt hij op de zaken vooruit door onomwonden te stellen dat zijn zoon ‘direct’ is gestorven bij de geboorte (pp. 61-2). Echter, de baby leeft nog hetgeen blijkt uit de passage waar ‘ze’ (d.w.z. Vogel en Himiko) “naakt uitgestrekt in de hete middag… gaan liggen wachten op het telefoontje dat de dood van de baby zou aankondigen” (p. 149).

Onduidelijk is op welk moment Himiko te horen krijgt dat het kind nog in leven is. Heeft Vogel haar dat verteld? En wat was haar reactie? De roman geeft hierover geen uitsluitsel. Kennelijk is dit van ondergeschikt belang aangezien Himiko stellig gelooft in een pluralistisch universum waar zich:

vanuit de baby een ander heelal heeft afgetakt, en in de wereld die zich in dat heelal ontwikkelt wordt de baby op ditzelfde ogenblik gezond en sterk. In die wereld ben jij een jonge vader die dronken is van geluk en ik voel me lekker omdat ik zojuist het goede nieuws heb gehoord en we brengen samen een toost uit. (p. 68)

Met andere woorden, het zou wel eens zo kunnen zijn dat voor Himiko het er niet toe doet of baby Kikoehiko wel of niet in leven is. In een parallel universum bestaan beide mogelijkheden naast elkaar (cf. Schrödinger’s kat). Zij is het dan ook die voorstelt om het kind bij een aborteur achter te laten waar het gedoemd is om te sterven.

Aanvankelijk is Vogel aardig op weg invulling te geven aan de spreuk zoals gedebiteerd door Himiko (p. 64):

Sooner murder an infant in its cradle than nurse unacted desires.
- Bron: William Blake, The Marriage of Heaven and Hell, Proverbs of Hell, regel 67

Hij aanvaardt het voorstel van de dokter om de melk voor de baby te rantsoeneren of te vervangen door suikerwater waardoor het kind verzwakt en operatief ingrijpen onmogelijk wordt. Dit zal onherroepelijk leiden tot de dood van het kind. Ook stemt hij in met het voorstel van Himiko om de baby achter te laten bij een aborteur die zich van het kind zal ontdoen.

Vogel doorloopt de eerste drie fases van het acceptatieproces maar het heeft er alle schijn van dat het proces niet zal uitmonden in acceptatie. Er is sprake van ontkenning en verzet hetgeen gepaard gaat met een stortvloed aan – negatieve - emoties (afschuw, achterdocht, woede, wrok). De dood van zijn zoon lijkt onomkeerbaar want de ‘ultieme’ oplossing voor de ‘problemen’ waarmee hij zich geconfronteerd ziet. Pas op het allerlaatste moment komt hij tot inkeer: hij wil niet langer vluchten en is uiteindelijk bereid om zijn zoon te accepteren zoals hij is. In ijltempo spoedt hij zich naar de aborteur.

Aanvulling
Het schilderij zoals beschreven op p. 65 e.v. is getiteld Pestilence: Death of the First Born (ca. 1805) en is van de hand van William Blake. Het is een allegorische voorstelling die baseert op Exodus, hoofdstuk 12. Het schilderij toont een geschubde gigant die Egypte opzadelt met de pest. Alle eerstgeborenen zijn gedoemd te sterven. Onder de dood en verderf zaaiende reus staan links en rechts mensen afgebeeld die zich vertwijfeld neigen naar het uitgestrekte lichaam van een overledene. In de verte is in de deuropening een engel zichtbaar die waarschijnlijk de belofte van Moses belichaamt dat de Joden van de dood gevrijwaard blijven vermits ze hun deurpost met het bloed van het Lam hebben gemarkeerd.

Het is niet mogelijk om een afbeelding van het schilderij in dit verslag op te nemen want niet rechtenvrij. Op internet staat het eenieder vrij om de afbeelding te bekijken.

Kenzaburo Oë, Het eigen lot, Amsterdam: M. Marshall-van Wieringen en J.M. Meulenhoff bv, 1970
ISBN 90 290 7613 5 / NUR 302