Kukeleku als strijdkreet tegen terreur

Hij schrijft zoals hij spreekt: als een waterval van woorden, gedreven, bedreven en ongeremd. De Vlaamse creatieve duizendpoot - auteur, dichter, columnist, scenarist, theaterman - Tom Lanoye (1958) giet bijzonder gul de brandende actualiteit over zijn nieuwe roman Zuivering. Een verhaal in zuivere vertelstijl, er is nauwelijks ruimte voor dialoog. Een doorgedreven purificatie bestaat uit vele lagen, op die manier is de roman eveneens opgebouwd. In zijn typisch sprankelende en wervelende Lanoyaanse taal gaat hij wel eens hilarisch te keer, om dan om te slaan in zuivere ontroering. Hij wordt ook onstuimig en meedogenloos, wanneer hij aanvoelt dat het zo hoort. Bovendien komt de schrijver maar al te graag ter zake; om het met zijn eigen woorden te zeggen: “geen bierhalgebral”.

“Misschien was ik daarom zo ondersteboven van mijn haantje. Het was tijdens die herstelperiode, die luwte van loutering, dat hij uit het niets kwam aangevlogen. Als was hij een spiegel – zo dacht ik toen nog – van mijn nieuwe zelf.”

De mooie en sierlijke Engelse haan uit het boek is geen fictie, die komt immers opdagen, op een ochtend op de binnenplaats, thuis bij de auteur.

Gideon Rottier vertelt zijn memoires. Hij heeft een spraakgebrek en lijdt aan een stevig minderwaardigheidscomplex. Beroepshalve komt hij aan de kost als medewerker van een schoonmaakbedrijf, gespecialiseerd in extreme zuivering. Zelfs de grootste puinhoop die overblijft na een terreurdaad wordt door hem opgeruimd. Youssef wordt zijn nieuwe collega, een gevluchte Syriër. Ze delen een gezamenlijke passie: poëzie en taal. De gevolgen van deze ontluikende vriendschap zullen later niet te overzien zijn. Nadat Gideon uit een brandend pand wordt gered door zijn Syrische kameraad, is het logisch dat er een tegenprestatie volgt. Voor wat hoort wat, dus trekt Youssef - en later ook zijn gezin - in bij onze verteller. België wordt een vuurhaard van aanslagen die ook niet zonder tegenreacties blijven. De angsten van Gideon leiden hem tot paranoia. Het verhaal explodeert pas volledig als Youssef plots iedereen in de steek laat…

Tom Lanoye projecteert een somber toekomstbeeld, waarin terreur en de gevolgen van terrorisme de hoge toon gaan voeren. De auteur schetst weergaloos hoe fragiel een sterveling van vlees en bloed wel is, in bijzondere situaties. Welke schade richt terreur aan bij de mensen? Een roman met een eerder beangstigende ondertoon. Het tijdsbeeld waarin het verhaal zich afspeelt wordt niet nader genoemd; het dystopische karakter van de roman is wel duidelijk. In het radioprogramma De Wereld Vandaag (op de Vlaamse zender Radio 1) zei Lanoye dat hij zelfs schrik had van dit boek… Een verhaal waarin vriendschap en verraad bij elkaar om de hoek komen gluren. Je vraagt je tijdens het lezen af wie de echte bedrieger werkelijk is. Youssef, Gideon… of allebei?

In Zuivering komt dit keer niet de aap uit de mouw, wel onze Engelse haan uit het boek. Gideon heeft eigenlijk maar één echte vriend: Hannibal, de gevleugelde die louter toevallig bij hem is terechtgekomen. Ook deze vriendschap is geen lang leven beschoren… Een explosieve roman, temperamentvol neergeschreven door een woordkunstenaar. Handig maakt hij gebruik van metaforen en – als het nodig is – bijtende en snoeiharde taal. Kukeleku als strijdkreet tegen terreur!