Recensie Donderdagskind

Het is 1939. Marta is het kindermeisje van de 6-jarige Pepik, zoon van Pavel en Anneliese Bauer. De Bauers zijn rijke Joden in Sudetenland in het voororlogse Tsjecho-Slowakije. Wanneer de Engelse minister-president Chamberlain handjeklap doet met Hitler en Sudetenland aan Duitsland 'geeft' begint voor de familie Bauer een trieste weg waarvan ze niet beseffen waar die zal eindigen.

Donderdagskind is een niet alledaags boek over de Tweede Wereldoorlog. Alison Pick beschrijft op een hele heldere en onopgesmukte wijze wat de gevolgen zijn van de rassenhaat van de nazi's en hoe sluipenderwijs de wurggreep op het dagelijkse leven van de Joden steeds knellender wordt. Lang blijft Pavel geloven dat zijn gezin geen gevaar loopt. Ze zijn immers geen praktizerende Joden? De gevolgen zijn voor iedereen die de geschiedenis kent, duidelijk.
Het onderwerp van dit boek is echter minder bekend: de Kindertransporten die in 1939 zijn opgezet om Joodse kinderen uit door oorlog bedreigde gebieden over te brengen naar Engeland.

Het boek wordt grotendeels verteld door de ogen van het kindermeisje Marta. Zij houdt met haar hele hart van Pepik en zij probeert dan ook zijn leventje zo normaal mogelijk te laten verlopen. Haar houding tegenover Pavel en Anneliese is niet gemakkelijk te duiden. Aan de ene kant is zij vol goede zorg voor hen en wenst ze hen geen kwaad toe; aan de andere kant wordt door haar onbezonnenheid de vlucht van het gezin naar het vrije westen geblokkeerd. Is zij net zo naïef als Pavel? De enige die goed door schijnt te hebben wat er aan de hand is, is Anneliese – en zij probeert op haar eigen wijze haar gezin te beschermen.
In een ultieme poging in ieder geval zijn zoon te beschermen, besluit Pavel Pepik mee te sturen met de Kindertransporten: treinen vol Joodse kinderen werden het land uit gebracht en opgenomen in gastgezinnen in Engeland. Hartverscheurende taferelen en uit elkaar gerukte gezinnen zijn het gevolg.

Het boek is in een aantal delen opgebouwd. Elk deel begint met een uit archieven afkomstige brief van hoofdpersonen uit het boek en een monoloog in het heden waar een onbekende persoon zich direct tot de lezer richt. En vervolgens volgen we de Bauers en Marta op hun weg door de gruwelijke geschiedenis tijdens de begintijd van de oorlog.

Ik vond het een prachtig boek, aangrijpend en emotioneel. Dat betekende voor mij dat ik het boek soms even weg moest leggen omdat wij nu weten wat de Bauers niet wisten.
De inspiratie voor het boek kreeg Alison Pick door haar eigen familiegeschiedenis: haar grootouders waren van Joodse afkomst en ontsnapten in 1939 uit het door de nazi's bezette Tsjecho-Slowakije. Op de site van Orlando Uitgevers staat een uitgebreid interview met de schrijfster.

Over de Kindertransporten is in 2000 een documentaire gemaakt: Into the Arms of Strangers: stories of the Kindertranport. Er is ook een website van The Kindertransport Association: www.kindertransport.org.