Recensie De blikken trommel

Een bijzondere leeservaring, prachtige literatuur, een surrealistisch, onthutsend maar rijk geheel, ongelofelijk knap geschreven. Je komt terecht in een bizarre maalstroom van gebeurtenissen: herinneringen, hallucinaties en fantasieën van Oskar Matzerath die bij zijn geboorte bedenkt:
‘ik behoor tot de zuigelingen met bijzonder fijn gehoor, wier geestelijke ontwikkeling reeds bij de geboorte afgesloten is en voortaan nog slechts bevestiging moet vinden’
op z’n derde verjaardag besluit niet meer te groeien om te ontkomen aan de volwassen wereld en dan door een goed afgemeten val de reden voor het uitblijven van zijn groei levert.

En Oskar ratelt maar door: dromen, associaties, gedachten het loopt allemaal door elkaar heen. Zoals in het NRC-artikel op de CU-site staat: Het foetert, rebbelt, bazelt en lalt.

Oscar geeft gelukkig aan het slot van de roman zelf een samenvatting van zijn autobiografie:
‘onder gloeilampen geboren, met opzet op driejarige leeftijd mijn groei onderbroken, trommel verkregen, glas stukgezongen, vanille geroken, in kerken gehoest, Luzie gevoerd, naar mieren gekeken, tot groei besloten, trommel begraven, naar het westen gereden, het oosten verloren, voor steenhouwer geleerd en model gestaan, terug naar de trommel en beton bezichtigd, geld verdiend en de vinger bewaard, de vinger weggegeven en lachend gevlucht, omhooggegaan, gearresteerd, veroordeeld, opgesloten, binnenkort vrijgesproken vier ik vandaag mijn dertigste verjaardag en ben nog steeds bang voor de zwarte heks – Amen’

Er zijn heel wat onvergetelijke personages: de Kasjoebische grootmoeder met haar vier rokken, de speelgoedhandelaar Sigismund Markus, meester Bebra en zijn fronttheater, Maria en het lievevrouwenbedstro bruispoeder, de Stoffersbende.

Als ook onvergetelijke, soms ook gruwelijke scenes: Oskar die zijn stem gebruikt als middel tot zelfverdediging, die leert lezen met behulp van een rijkelijk geïllustreerd boek over Raspoetin en de vrouwen (!) en een boek over zielsverwantschappen van Goethe. Van deze 2 boeken waar hij bladzijdes uit scheurt, maakt hij een ongebonden boek wat hij de rest van zijn leven met zich meeneemt! Oskars poging om in de Heilige-Hartkerk Jezus aan het trommelen te krijgen. De Duitse aanval op het Poolse postkantoor met het bizarre kaartspel met een halfdode conciërge, het verhaal over Herbert en het gevaarlijke boegbeeld Niobe, de absurde Uienkelder in Düsseldorf, Oscars obsessie met verpleegsters. En zo kan ik nog een hele pagina doorgaan!

En daaroverheen steeds de schaduw van het opkomende nazisme, de Kristallnacht, de aanval op Danzig, de oprukkende oorlog. Er gebeuren afschuwelijke dingen maar Oskar bekijkt het allemaal van een afstand, registreert, het doet hem niet veel. Hij is met zichzelf en zijn directe omgeving (z’n moeder Agnes, zijn vermoedelijke vader Jan, Alfred Matzerath) bezig. En met z’n trommel natuurlijk.

Oskar wekt allerlei emoties op, afschuw, medelijden, verbijstering en ook wel ontroering. En je vraagt je voortdurend af, hoe betrouwbaar is zijn verhaal?? Waardoor je zelf regelmatig in verwarring raakt, kortom een veeleisend boek maar zekere een aanrader voor als je dat niet erg vindt.