Recensie De vergelding

In Rhoon, onder de rook van Rotterdam wordt elk jaar op 4 mei het drama herdacht waarbij door een Duitse wraakactie zeven dorpsgenoten worden geëxecuteerd. Dit na (vermoedelijke) sabotage, waarbij een Duitse militair wordt gedood. Jan Brokken, die in dit dorp opgroeide, kreeg als schoolkind jaarlijks de officiële versie van het verhaal te horen. Decennia later besluit hij samen met een dorpsgenoot de geschiedenis uit te pluizen. Tijdens deze zoektocht raakt hij regelmatig verbijsterd en onthutst over wat hij tegenkomt.
Vindt uiteindelijk niet een eenduidig antwoord over welke dorpsgenoot verantwoordelijk geweest is voor de sabotage. Betrokkenen hadden hierover een verschillend idee. Sowieso was het heersende oordeel dat wanneer je meeging in de mening dat het een sabotageactie was, dat werd gezien als heulen met de Duitsers. (ook zestig jaar later nog) “Sabotage was het alibi van de vijand. Sabotage verschoonde de Duitsers weliswaar niet van oorlogsmisdaden maar gaf ze wel een verzachtend motief: ze revancheerden zich voor een kameraad die willens en wetens was vermoord…. Om die reden werd er zesenzestig jaar lang zo min mogelijk over gesproken. Sterker nog, als je geloofde dat de draad opzettelijk was losgemaakt, moest er ook een dader zijn en die had, ‘heel wat op zijn geweten’ Beter was het dus niet te gaan zoeken’ Voor veel buurtgenoten was het overigens wel duidelijk wie de dader was en die persoon heeft dat z’n hele leven gevoeld!

Het boek leest niet altijd even gemakkelijk, er wordt voortdurend van heden naar verleden en andersom gegaan, van perspectief gewisseld en er komen ontzettend veel personages voorbij wiens achtergronden, familiegeschiedenis e.d. zeer gedetailleerd uit de doeken worden gedaan.
Het geeft zeer goed een beeld van de tijd en het dorp en brengt de gebeurtenissen indringend dichtbij en zoals ik ergens las : ‘het lijkt een universeel verhaal te vertellen op grond van zéér specifieke en zéér regionale gebeurtenissen’

Bij het na de oorlog gevoerde proces tegen de voor de executie verantwoordelijken is er niet bepaald sprake van gedegen gerechtelijk onderzoek, het lijkt eerder nattevingerwerk.
Bv, over de NSB-er Jabaaij: ‘hij moest maar gewoon een tijd achter het prikkeldraad blijven, dan kreeg hij vanzelf zijn verdiende straf. Wat hij precies op zijn kerfstok had deed er niet toe.’
Het drama had al diepe wonden geslagen in het dorp en dat bleef eigenlijk zo.
‘Zaken die niet onderzocht worden, nemen grimmige proporties aan en kunnen decennialang in het geniep blijven nawerken, tot iedereen zijn eigen verdachte heeft of zijn eigen schuldige’
Dit enorme dorpsdrama heeft levens verwoest en veel van de betrokkenen zijn, zoals de dorpsdominee (tevens Jans vader) zegt ‘door het leven getekend’

Symbolisch?
‘Niemand protesteerde toen in 1971 Het Sluisje van de kaart werd geveegd voor de aanleg van de A15. Alle woningen werden afgebroken, alle akkers en weilanden aan de autosnelweg opgeofferd. Alsof niets meer aan het Sluisje mocht herinneren… De hele buurt verdween onder metersdik opgespoten land en onder een brede laag asfalt!’

Ik vind het zeer knap hoe Brokken dit dorpsdrama heeft neergezet: nuchter en objectief maar zeker ook spannend en ontroerend.