Recensie Kapitein Nemo's bibliotheek

Ontegenzeggelijk prachtig geschreven maar toch vond ik dit een wat moeizaam lezend verhaal. Werkelijkheid, fantasie en droom lopen voortdurend door elkaar heen en zijn lastig van elkaar te onderscheiden.
De ‘terugomwisseling’ van Johannes en de verteller was, uiteraard, een zeer traumatische ervaring en in de strenge geloofsgemeenschap in het Noord-Zweedse Hjoggböle werden de jongetjes op geen enkele manier opgevangen. Meer nog, er werd vooral gezwegen. Enquist schrijft hier overigens ingehouden maar hartverscheurend mooi over. ‘Als je omgewisseld bent, ben je er nooit echt zeker van of je een echt mens bent’.
Dan is er ook nog het erge wat er met Eeva-Lisa is gebeurd en waar Johannes en zeker ook de verteller een grote rol in spelen. Wel vroeg ik me weleens af of alle personages en gebeurtenissen zich alleen afspelen in de gedachten van de verteller. Is de verteller ook Johannes? Bijvoorbeeld in deze passage:
‘En het is toch zó, dat als iemand niet bestaan heeft, hij niet kan sterven en ook niet weer kan opstaan. Hij was mijn beste vriendje. Zo had ik willen zijn, alhoewel hij de verrader werd. Ik probeerde dat aan de mensen die mij vasthielden uit te leggen. Maar zij begrepen het niet.’
En ook
‘Je aarzelt. Hoe je bent, is al moeilijk genoeg. Hoe je eigenlijk moet zijn, is nog moeilijker. Toen ik een kind was, wilde ik als Johannes zijn, maar ik was ik. Dat was nu juist het moeilijke.’

Verwijzingen natuurlijk naar Kapitein Nemo en de Nautilus uit ‘Het geheimzinnige eiland’ van Jules Verne, alleen jammer, ik kan er niet goed de vinger opleggen wat het verband is met het verhaal. Maar misschien ligt dat wel aan mij (ben wat druk met andere zaken en daarom wellicht niet geconcentreerd genoeg?).
Het is in ieder geval zo dat de ‘weldoener’ kapitein Nemo de verteller helpt in zijn eenzaamheid, hem zegt wat te doen, raad geeft.

Zware gedeeltes ook over een boosaardige God, de straffende vader (zoals de aard van alle vaders..) en over de hoop: de Zoon des Mensen, die aardig is en een wond in Zijn zij ‘waar arme stakkers van mensen zich in konden verbergen als in een grot, verborgen voor de vijand.’Het verschijnsel grot komt meerdere malen voor.

Er schijnen nogal wat autobiografische elementen in het boek te zitten: ook Enquist verloor als baby zijn vader en ook hij groeide op in de strenggelovige gemeenschap van Hjoggböle.

Zo af en toe stukjes nalezend voor deze reactie vind ik sommige passages wel echt wondermooi, misschien toch wel waard om nog eens te herlezen…. (zei ze wanhopig)