Een stroom van verhalen

Elena, Fabrizio, Maddy, Clara, Max, Rolf en Joseeke: dat zijn zeven vertellers in één boek. In We zijn water leren we hen kennen op een belangrijk punt in hun leven en dat biedt al genoeg spanning. Elke verteller heeft steeds een paar bladzijden en wordt dan weer onderbroken door een ander. Ze leven anno nu in één dorp, dichtbij elkaar, maar niet echt met elkaar. Gaandeweg zien we pas de relaties tussen de personen.

Elena is een tiener die zich plots overvallen voelt door de puberteit – en zal zij met die veel te oude man nu echt iets doen of niet? Fabrizio leert op negentigjarige leeftijd een ‘nieuwe’ kleindochter kennen. Maddy doorbreekt jaren na een gevangenisstraf voor moord eindelijk haar stilzwijgen. Clara is een jonge tomboy die voor de keuze staat: wel of niet bij haar vriendin Sue blijven? Max, het jonge broertje van Elena, is in de war en verdrinkt bijna in het verdriet van de wereld. Rolf is juist weer een moderne Noach die de zondvloed zal trotseren – maar wie mag er mee in de ark? Joseeke is barvrouw en is vooral getuige van andere verhaallijnen: van de manke liefde tussen Clara en Sue bijvoorbeeld.

Beetje bij beetje leer je de personages en de onderlinge relaties kennen. Wie nu al goed oplet (want opletten moet je wel!) ziet dat er nog een personage is dat géén verteller is: Sue, Sue Firidolfi. Zij speelt in alle verhalen een rol. En juist haar rol maakt het boek tot meer dan een opeenvolging van korte verhalen.

Structuur van ensemblefilm
Het is een gewaagde onderneming om je debuutroman een meervoudig vertelperspectief te geven. Hugo Claus deed het in 1948 (op negentienjarige leeftijd!) met De Metsiers, naar het voorbeeld van As I Lay Dying van William Faulkner; boeken die we kennen als klassiekers in de literatuur. Maar voor je het weet is een roman met meerdere vertellers vooral een puzzel, een logigram.
Het kan niet anders dan dat de Vlaamse Carmien Michels, een debutante van 23 jaar, de voorbeelden van Claus en Faulkner kent. Ze schreef haar boek als onderdeel van haar masteropleiding Woordkunst aan het Koninklijk Conservatorium in Antwerpen en is al enkele jaren actief in schrijven, voordragen en cross-over projecten. Maar er is een belangrijk verschil met de genoemde romans: we volgen niet continu één handeling, één verhaallijn. We volgen met de zeven vertellers van We zijn water ook echt zeven verhaallijnen, die elkaar wel regelmatig raken. We zijn water is in structuur dan ook beter vergelijkbaar met de mozaïek- of ensemblefilm (bijv. Sin City, Requiem for a Dream). Hoe dan ook, de vraag is vooral wat dit oplevert voor de lezer.

Mysterieuze, trotse vrouw
Michels wil de lezer meenemen in de stroom van verhalen, in een stroom tranen, in een zondvloed. Haar taal is poëtisch, beeldend, de gedachten en worstelingen van de personages zijn levensecht. Zo komt Clara in haar eerste zinnen direct tot leven: ‘Fuck de denkers. Je moet dingen doen.’ De jonge denker Max leren we kennen in zinnen als: ‘Niemand merkt wat je met je tong doet als je mond toe is.’ De lezer moet wel goed opletten, ik zei het al, want de vertelstemmen lijken wat op elkaar en met zeven vertellers moet je dan moeite doen de verhaallijnen echt te volgen. En kunnen we alle vertellers vertrouwen? Elena geeft aan dat de oude vrouw in het park ooit haar kinderen vermoord heeft – oude vrouw Maddy zelf vertelt dat ze haar man heeft vermoord en nooit kinderen heeft gekregen.
Spin in het web is Sue Firidolfi. Iedereen heeft een lijntje met haar, maar zij blijft ook het mysterie. De dood gewaande kleindochter, die de dood bij zich draagt? De vrouw met de rauwe, trotse blik; de lesbische vrouw; de vrouw van Noach? Ze heeft een mythische status, lijkt een moderne heks – onbegrepen door de mensen in het dorp, terwijl zij juist iedereen helpt. Zo groeit zij als karakter in de verhalen van anderen. Toch blijft het lastig om als lezer niet te verzuipen in de stroom van verhalen. En dat is zonde, want Michels vertelt ze prachtig.

(Deze recensie verscheen eerder op Passionate Platform.)