Objectief en zorgelijk geschreven verhaal

Een cover met sierlijke Arabische tekens waarop staat; La Illaha illa Allah (vrij vertaald betekent dat: niets of niemand heeft het recht om in waarheid aanbeden te worden behalve Allah) en Muhammad RasulAllah (vrij vertaald; Muhammed de Boodschapper van Allah). Deze regels zijn in de islam bekend als de Shahadat, een gebedszin waarmee je als het ware je intrede doet tot de islam. Volgens goed islamitisch gebruik mogen deze tekens elkaar niet kruisen -daar zijn de meningen overigens over verdeeld- iets waarvoor op de cover wel is gekozen. De titel is veelzeggend, het is niet eerder voorgekomen dat een groepering zich vanuit de islam profileert tot het creëren van een Islamitische Staat, iets wat heel veel moslims niet eens willen.
Bijna dagelijks worden we geconfronteerd met de slachtpartijen, ontvoeringen en bedreigingen vanuit de IS. Onthoofdingen van journalisten of hulpverleners branden zich ongewild en ongevraagd op je netvlies. De daders hierachter gaan verhuld in de anonimiteit, ze verschuilen zich achter een ideaal wat door slechts een kleine groepering wordt gesteund. Het gros van de islamitische wereld vecht juist ook tegen deze groep extremisten. Maar zoals elke oorlog kent ook deze geen winnaars, slechts verliezers.

Het verhaal van Melissen neemt de lezer mee terug naar 9/11, een datum die bij de meesten onder ons in het geheugen gegrift staat als de dag waarop de wereld veranderde, waar terreur zijn grootse intrede maakte, en waarvan we precies weten waar we op dat moment waren. Melissen was voor zijn werk aan de andere kant van de wereld, in Kosovo. Vanaf dat moment reis je met hem mee in de wereldse ontwikkelingen die zich hebben voorgedaan met de IS (voorheen ISIS) als middelpunt. In 2003 beslist de Bush regering een inval te doen in Irak, zogenaamd vanwege de aanwezigheid van massavernietigingswapens. Door sommigen wordt het later afgeschilderd als de persoonlijke wraak van Bush Sr. op Saddam Hoessein. Juist deze aanval zou het extremisme aanmoedigen, aldus de kenners. Er is veel oud zeer bij de lokale bevolking vanwege de Golfoorlog in 1991. Ze zijn er niet van overtuigd dat het Westen in staat zal zijn hen van de dictator te verlossen. Wanneer Saddam uiteindelijk van het toneel is verdwenen heerst er chaos. Alles wordt geplunderd. De aanwezigheid van de VS soldaten wekt later alleen maar weerstand op, denk aan de foto’s van de Abu Ghraib gevangenis.
Leden van de IS zijn Soennitische moslims die een zeer extreme uitleg van de islam verkondigen en willen naleven. “Het oprichten van een Islamitische staat waar radicale moslims strikt volgens de Koran willen leven zonder onderdrukking van de corrupte –Westerse- dictators”. Deze Soennieten haten het westen en zullen alles doen om rake klappen uit te delen. Ook wanneer moslims samenwerken met het Westen dan zijn deze in gevaar. Er is sprake van veel onderling wantrouwen, een wankele samenleving. Het grote beeld van een verbindende religie lijkt alleen maar tot uiteendrijven te leiden.

In 2011 is er even sprake van optimisme. De opstanden in Egypte en Libië lijken de dictators te verstoten. Wanneer ‘De Arabische lente’ in maart Syrië bereikt breekt er een oorlog uit. Assad is niet van plan zich te laten afzetten. Het feit dat er sprake is van grote internationale belangen doet het Westen geen directe stappen ondernemen. Onbegrijpelijk leed vindt plaats. En in al dat geweld wat losbreekt probeert Melissen een beeld te schetsen van de gewone mensen.
In Syrië waar diverse groepen tegen elkaar vechten, alle voor hun idealen, heerst veel angst en onbegrip. Waarom worden ze niet geholpen? Met gevaar voor eigen leven maar ook dat van zijn gidsen en tolken, beweegt Melissen zich de afgelopen jaren door deze onrustige regio. Hij maakt kennis met gelovigen die het niet eens zijn met de IS of al Qaida, of beide. Mensen die gewoon willen leven maar die te allen tijde voor hun veiligheid zullen kiezen, zelfs als dat inhoudt de ‘vijand’ om zich heen te tolereren. In juni 2014, al jaren nadat de IS(IS) actief is, wordt het de wereld pas duidelijk waartoe deze in staat is. Het boek geeft een kleine inschatting wat er nog te wachten staat wanneer dit geen halt wordt toegeroepen. De verklaring van de IS strijder in de epiloog is zorgwekkend en triest.

Verbazingwekkend is het om te lezen wat een onderzoeksjournalist doet om zijn verhaal te kunnen maken. Het is levensgevaarlijk, niet alleen voor zichzelf maar ook voor de mensen die hem onderdak geven of hem helpen op locatie te komen. Melissen heeft zelf ondervonden hoe het is om mensen om zich heen te verliezen. Het reizen en verblijven in oorlogsgebied is waanzin. En toch, als een druppel op een gloeiende plaat helpt hij mensen ook weer een tijdje vooruit. Door zijn werk en het feit dat hij tolken, gidsen betaalt, geeft hen ook weer tijdelijk wat mogelijkheden. Het beeld wat hij schetst vanaf de opkomst van het extremisme t.a.v. de islam is objectief en zorgelijk. Wat zeer te waarderen is, is dat hij geen enkel oordeel velt en puur beroepsmatig verslag doet. Toch merk je dat het hem zwaar aan het hart ligt. Zijn drang om ‘bekenden’ op te zoeken in oorlogsgebied om vervolgens te ondervinden dat ze er niet meer zijn is een schrijnend voorbeeld van zijn werk en de harde werkelijkheid waarin hij zich begeeft. Een pluspunt van het boek is dat de ‘gewone moslim’ een goed beeld geeft van hoe zij hierover denken, dat dit niet is wat zij willen. Het is niet voor te stellen hoe een kleine groep extremisten een gevaar voor de wereldbevolking is geworden en voornemens is nog voor veel meer ellende te zorgen. Een zorgelijke ontwikkeling die een religie in een kwaad daglicht stelt met alle gevolgen van dien.
Hoe waardeer je een boek dat een onderwerp als de IS behandelt? Hoe leg je uit dat eigenlijk iedereen die ook maar een beetje met zijn -islamitische-medemens is begaan dit zou moeten lezen? Dat de gesluierde vrouw op straat geen zelfmoordaanslag gaat plegen bij de bakker op de hoek maar een gewoon mens is zoals jij en ik? Melissen laat zien wat terreur doet, wat het kan doen en wat de verwachtingen zouden kunnen zijn als het doorgaat zoals het nu gaat. Het verhaal is indringend, afschuwelijk maar bovenal ook realistisch. Met respect voor de auteur en zijn objectieve verslaggeving is dit boek in alle opzichten een absolute aanrader.