De kleine man als echte held

Het verhaal begint met een lawine aan personages. Het tolt werkelijk aan (Spaanse) namen en uitleg van onderlinge relaties. Om écht een duidelijk zicht te krijgen op wie er bij wie hoort is een notitieblaadje geen overbodige luxe, je weet het op een gegeven moment echt niet meer en dan kun je twee dingen doen: je laat het verhaal leidend zijn (dat is de meest voor de hand liggende keuze) of je gaat alles tot op de bodem uitspitten (die optie was niet echt aantrekkelijk). Door voor optie één te gaan laat je het verhaal dus prominent geworden en de personages daardoor voor wat ze zijn. Maar met Kleine helden gaan die twee eigenlijk hand in hand. En daarmee was het geconcentreerd lezen niet altijd even gemakkelijk en mis je gevoelsmatig toch informatie. Situaties en personages zijn heel nauw aan elkaar gekoppeld in dit verhaal. Je kunt het je niet veroorloven iets over te slaan of te negeren, alles is aan elkaar verbonden ook al ligt dat niet meteen voor de hand. Dit maakt Kleine helden zowel fascinerend als tot een uitdaging. Het snelle wisselen van perspectief en het heden en verleden, ondanks dat de delen in periodes zijn opgesplitst doet het verhaal geen voordeel maar maak het een opgave. En daar gaat je leesplezier.

Wellicht dan geheel in strijd met het bovenstaande is de verhaallijn zelf toch echt prachtig. De setting, de familiebanden van de familie Martinez Salgado, de buurtcontacten, het overleven, alles klopt. In tijden van crisis ben je aangewezen op de basis en dat is vertrouwen. En precies dat aspect maakt dit verhaal zo bijzonder want daar ontbreekt het nogal eens aan, menseigen of crisis gebonden gedrag? Terug naar de basis, het kleine, naar ‘wie het kleine niet eert…..’. Het ene personage, Sofia bijvoorbeeld, heeft daar meer moeite mee dan de ander. De leiding moet worden genomen en actie is vereist wil je een dergelijke, financiële klap kunnen overleven. Een crisis is snoeihard en dat lees je ook terug. Je wordt als individu getroffen en je kunt er nagenoeg niets aan doen, het vergt aanpassing –en incasseringsvermogen. Dat kleine beetje, wat zorgt dat het toch leefbaar en verdraagzaam blijft is in dit verhaal uitvergroot en komt prachtig tot zijn recht. Vooral de rol van Pascual pakt je vast. Maar, het is geen gemakkelijk te volgen verhaal. De volgorde is niet altijd even logisch en soms besef je dat je ineens het verhaal van een ander leest terwijl je in de veronderstelling bent nog in dat van de vorige te zitten, verwarrend dus. En het verhaal is ook te complex om in een zin of paar woorden samen te vatten. Het is gewoon geen gemakkelijk boek, geen verhaal dat je even ontspannen tussendoor leest.

Op zich vraagt het niet om een groot voorstellingsvermogen om je af te vragen wat een dergelijke situatie met jou zou doen. En daardoor wordt het geheel wel aannemelijk en is het goed voor te stellen hoe de betrokkenen zich in Madrid, waar het verhaal zich afspeelt, staande weten te houden. De situatie vandaag de dag is wellicht niet meer zo extreem maar Spanje is de crisis nog lang niet te boven. Denk aan de vele werklozen en de daarmee gepaard gaande armoede. Dat is toch wel schrijnend en de auteur weet dat heel overtuigend te brengen.

Wat opviel waren bepaalde uitdrukkingen. Het vermoeden is dat deze soms zo vreemd uit de hoek komen door de (té?) letterlijke vertaling. Sommige zaken laten zich nu eenmaal niet gemakkelijk vertalen en slaan daardoor de plank mis. Terwijl het taalgebruik, de zinnen en de omschrijvingen juist erg sterk zijn en vooral ook mooi. Dit boek doet een beetje poëtisch aan, het is duidelijk geen gewoon gemiddeld romannetje voor even tussendoor. Daarvoor is het te zwaar, zowel qua schrijfstijl als onderwerp.

Het stuk dat veel indruk maakte stond vrijwel in het begin, maar tekent het verhaal eigenlijk voor de rest ook. Hoe anders kan het lopen, lees het verhaal van Marissa, Sofia en Pascual. Zij ervaren uit eerste hand hoe moeilijk het is om onderstaande tekst vast te houden. Indrukwekkend.
‘Tot dertig jaar geleden erfden kinderen in Spanje niet alleen de armoede maar de waardigheid van hun ouders, het vermogen om arm te zijn zonder zich vernederd te voelen, om niet hun trots te verliezen en om te blijven vechten voor de toekomst.’

Meteen is de liefde voor het kleine, de details en de mens duidelijk. Het verhaal ademt meteen de liefde voor Spanje, Madrid en zijn mensen uit. De eenvoud, tevredenheid, de armoede voor de crisis (die gelaten werd ondergaan) en het trotse, weerbare volk. Wanneer de crisis toeslaat wankelt ineens alles, weg zekerheden, en heimwee naar vroeger doet zijn intrede. Want wat waren we toch ontevreden en kijk ons nu eens…… Kleine helden is een niet alledaags verhaal over een jarenlange periode van rijkdom naar armoede en het herstel naar hopelijk betere tijden. Hoe de tussenliggende tijd te overbruggen met het weinige wat nog waarde heeft en wat je hebt. Hoe hou je jezelf staande, emotioneel ook. Die vraag maakt echt indruk en dit verhaal tot indringend en bijzonder.

Een betere wereld begint bij jezelf, zo is het gezegde. En voor dit verhaal gaat dat zeker op. Spanje ondergaat de economische terugval en stort zich in een crisis. De kleine man in dit verhaal blijkt de echte held. Want hoe minder je hebt, des te meer je deelt, zoveel is wel duidelijk. De auteur heeft dat detail onwaarschijnlijk mooi neer weten te zetten. Alsof je als onderdeel bent in het verhaal want zowel de personen als de gebeurtenissen komen heel dichtbij. Het zijn ook de situaties waarin ze terecht komen die zo authentiek zijn. Het kan jou ook overkomen, misschien heb je er al kennis mee gemaakt. Wie zal het zeggen? De situaties zijn in ieder geval dusdanig beschreven dat de verhalen je bekend voorkomen, of je ze nou wel of niet uit de eerste hand hebt ervaren.

'Kleine helden' krijgt 3 sterren, puur op thema en schrijfstijl. Het zouden er vier zijn geweest als het niet zo verwarrend zou zijn.