ontroerend en hoopvol pleidooi voor liefde

De Iraanse Parinoush Saniee beschrijft in ‘Verborgen stem’ de ontwikkeling van Shahaab, een Iraans kind dat niet durft praten, maar geeft onderliggend ook heel wat maatschappijkritiek.

Shahaab is een fantasievolle kleuter die de wereld volgens zijn eigen regels en wetten indeelt. Wanneer hij op vierjarige leeftijd nog geen woord gezegd heeft, is het vooral zijn omgeving die dat als een probleem ervaart. Hij wordt ruw uit zijn droomwereld gehaald wanneer hij er door pesterijen van andere kinderen achter komt dat zelfs zijn vader, Nasser, hem beschouwd als een achterlijk kind. Shahaab komt terecht in een vicieuze cirkel:hoe vaker hij gedwongen wordt om te praten, hoe meer hij zich terugtrekt in zijn zelfgekozen stilte, wat leidt tot toenemende spanningen tussen zijn ouders, waardoor Shahaab zich nog angstiger en bozer voelt en zijn stem voor iedereen verborgen houdt.

Omdat zijn moeder de enige is die in hem gelooft, klampt hij zich aan haar vast. Parinoush Saniee beschrijft op een hartverscheurende manier hoe Maryams liefde voor haar zoon geleidelijk aan omslaat in een overbezorgdheid die hen allebei isoleert van haar man en zijn familie. Zijn vader zet al zijn hoop in op hun oudste zoon, Arash, die een genie moet worden om de schaamte die Shahaab met zich meebrengt uit te wissen. In Shahaab groeit een woede die hij enkel kan uiten door middel van wraakacties tegen iedereen die neerbuigend praat over hem of zijn moeder.

In korte hoofdstukken vertellen Shahaab en Maryam over zijn kinderjaren. Hun leven wordt overheerst door onmacht. Beiden zitten in een situatie die hen ongelukkig maakt, maar ze zien geen uitweg zonder zichzelf te moeten verloochenen. Door het wisselende vertelperspectief komt de dubbele moraal binnen de Iraanse maatschappij duidelijk naar voren: zolang alles goed gaat wordt de vader geprezen voor zijn gezin. Van zodra kinderen niet aan de verwachtingen voldoen, wordt de moeder met de vinger gewezen. Zo heeft Nasser het tegen zijn vrouw over ‘mijn zoon’ (Arash) en ‘jouw kind’ (Shahaab). Shahaab neemt met een kinderlijke vastberadenheid afstand van zijn vader, naar wie hij enkel nog verwijst als ‘Arash’ vader’. Omdat zowel zijn vader als Shahaab overtuigd zijn van de onverschilligheid en liefdeloosheid van de ander, wordt de afstand tussen hen onoverbrugbaar. Als lezer is het duidelijk dat beiden lijden onder de verstoorde relatie, maar niet weten hoe ze hun trots opzij kunnen zetten.

Door de beschrijvingen van het familieleven, wordt kritiek gegeven op het sociale en politieke systeem in Iran. Angstom schande over de familie te brengen loopt als rode draad doorheen het boek en heeft elk personage in z’n greep. Zo is er het nichtje dat niet met haar vriendje in het park kan praten zonder bang te zijn om door de zedenpolitie te worden opgepakt en gemarteld. Elk ongeluk of onheil wordt beschouwd als een bestraffing voor het afwijken van de normen of voor het niet respecteren van tradities. Wanneer Nasser op zijn werk te horen krijgt dat een gehandicapt kind Gods manier is om een gebrek aan geloofsovertuiging af te straffen, wordt zijn woede tegenover zijn eigen zoon nog groter. De angst creëert wantrouwen en jaloezie, waardoor de relaties binnen een gezin of familie tot in de kern aangetast worden en dromen onvervuld achter slot en grendel bewaard worden.

Parinoush Saniee toont op een indringende manier hoe angst en gebrek aan zelfvertrouwen niet enkel een kind, maar een hele familie kan schaden. Verborgen stem is een ontroerend en hoopvol pleidooi om liefdevol en met heel veel vreugde in het leven te staan.