Lees dit boek tot de helft

Vox, het debuut van Christina Dalcher, surft mee op de golf van feministische dystopische romans die door de populariteit van de televisieserie The Handmaid’s Tale (gebaseerd op het boek van Margaret Atwood uit 1985) nieuwe hoogtes kent. Hoewel er gelijkenissen tussen beide boeken zijn, wijkt Dalcher voldoende van Atwoods roman af om een eigen verhaal te vertellen.

Vox speelt zich af in een Amerika waarbij vrouwen gemuilkorfd door het leven gaan. Van kindsbeen af wordt hen een teller – commercieel op de markt gebracht als een armband in verschillende kleuren – om de pols gebonden. Het onding houdt nauwgezet elk woord bij dat de drager ervan uitspreekt en jaagt bij het overschrijden van de dagelijkse 100-woorden-grens een steeds pijnlijker wordende stroomstoot doorheen het lichaam. Om er zeker van te zijn dat vrouwen niet overgaan op gebarentaal of geschreven taal worden laptops, papier, balpennen… uit hun omgeving vervangen door nietsontziende camera’s.

Door het ijzersterke begin van de roman geloof je meteen in deze vreselijke werkelijkheid. Jean en haar dochter Sonia ondergaan het gezamenlijke avondmaal in stilte terwijl haar zonen en echtgenoot luidruchtig en uitgebreid hun dag bespreken. Omdat het verhaal vanuit een ik-verteller gebracht wordt komt het gebeuren des te harder binnen. Je voelt de onmacht en onrechtvaardigheid, en begrijpt de sluimerende haat tegenover de gezinsleden die wel mogen praten. Jean vraag zich af of het gemakkelijker zou zijn indien mannen ook verplicht zouden worden om te zwijgen. Zou ze haar lot gemakkelijker verdragen als het een gedeelde straf zou zijn, als jaloezie niet naar binnen zou kunnen sluipen? De verwoesting van de vertrouwensband met de mensen van wie ze het meest zou moeten houden is misschien wel wat die eerste pagina’s zo doordringend maken.

Door flash-backs toont Dalcher hoe Jean haar leven als succesvolle wetenschapper moest omruilen voor een woordeloos bestaan in de keuken. Vooral het verschil met Sonia, die nooit anders heeft gekend, toont de systematiek van de onderdrukking van de vrouwen aan. Het meest schrijnend is de oprechte vreugde van Sonia die op school een ijsje wint omdat ze die dag het minste gezegd heeft van de hele klas – haar teller staat die avond op drie. Maar ook subtielere ingrepen tonen hoe de macht langzaam maar zeker herverdeeld wordt: vrouwen hebben geen paspoorten meer, mogen de post niet lezen, kunnen niet met elkaar afspreken, krijgen enkel nog huishoudkundige schoolvakken… Dat Dalcher ook oog heeft voor de mannen die evenmin gelukkig zijn met deze ontwikkelingen maakt het verhaal bovendien genuanceerd.

Hoewel het boek meteen een pageturner is, sluipen een aantal beginnersfouten het verhaal binnen. Zo doet Dalcher te veel haar best om alles gedetailleerd aan de lezer uit te leggen: van het voorwoord dat aangeeft hoe je het boek moet interpreteren tot het verklaren van veelgebruikte medische afkortingen als MRI (dat blijkt te staan voor magnetic resonance image – informatie die helemaal niet ter zake doet). Ook de buitenechtelijke verhouding van Jean doet afbreuk aan het plot, dat sterk genoeg was om zonder sentimentele toevoegingen overeind te blijven. Naarmate deze relatie meer aandacht krijgt glijdt het plot in het tweede deel van de roman af naar een Hollywood-achtige actiethriller die de zorgvuldig opgebouwde geloofwaardigheid van het eerste deel compleet teniet doet.

Aan het einde blijft nog weinig van de oorspronkelijke verhaallijn overeind. Wat overblijft is actie om de actie waarbij de dieperliggende thema’s totaal naar de achtergrond geschoven worden. Wanneer na een wankelend tweede deel een enorm teleurstellend einde volgt, kan je enkel nog van een gemiste kans spreken.