Misschien wel het mooiste boek van het jaar

Als Roxane van Iperen en haar gezin de Naardense villa ’t Hooge Nest kopen, ontdekken ze bij het verbouwen allerlei geheime luiken in de vloeren en schuilplekken achter oude lambrisering. Ze vinden kaarsstompen, bladmuziek en oude verzetskrantjes. Roxane gaat op onderzoek uit en reconstrueert in de jaren die volgen de geschiedenis van ’t Hooge Nest. En die blijkt verbijsterend.

“Op het hoogtepunt van de Tweede Wereldoorlog, als de treinen richting de concentratiekampen met volle capaciteit rijden en de Endlösung der Judenfrage succesvol vorm begint te krijgen, wordt in ’t Hooge Nest door twee joodse zussen een groot onderduik- en verzetscentrum gerund.”

Het boek beschrijft het levensverhaal van de joodse zussen Janny en Lien Brilleslijper. Hun beschermde, liefdevolle jeugd, de steeds moeilijkere tijd in de aanloop naar de oorlog, hun verzetswerk tijdens de oorlog, het verraad en hun leven in de concentratiekampen, waar zij samen met Margot en Anne Frank terechtkomen. Een indringend en compleet verhaal, dat informatie geeft over de feiten rondom de Tweede Wereldoorlog, maar ook de sentimenten in het land beschrijft en een stem geeft aan het verhaal van deze bijzondere zussen.

MIJN MENING OVER 'T HOOGE NEST
Wat een geluk dat juist Roxane van Iperen in ’t Hooge Nest ging wonen. Stel je toch voor dat er iemand zonder schrijftalent op ’t nest was neergestreken. Dan was dit waanzinnige verhaal misschien nooit verteld. Maar misschien is het ook wel geen toeval. Zoals Van Iperen zelf in haar voorwoord zegt: “Langzaam maar zeker, kamer voor kamer, komen de puzzelstukjes bij elkaar tot het onvoorstelbare verhaal dat nu, zes jaar later, op papier staat. Het is een geschiedenis die mijn allereerste gevoel bevestigt: dit huis is groter dan wij zijn. Wij zijn slechts de passanten die het geluk hebben het te mogen bewonen.” Het moest zo zijn, ik weet het zeker.

Al na een paar bladzijden wist ik het: dit boek schiet als een raket mijn top 10 in van mooiste boeken allertijden. Het verhaal is enorm indrukwekkend en Van Iperen heeft het bijna als een gedicht opgeschreven, in een schrijfstijl die tegelijk eenvoudig, elegant, poëtisch en rauw is. Het lijkt bijna een meerstemmig muziekstuk. De eerste stem zingt het verhaal van Janny en Lien, de tweede stem het verhaal van de Holocaust, de derde stem vertelt feiten over de oorlogssituatie in Nederland, en halverwege het stuk zet ook nog een vierde stem in, die flarden verhaalt van de laatste maanden van Anne en Margot Frank. Ik heb ademloos geluisterd…

Het boek gaf ook nieuwe inzichten. Ik heb heel lang gedacht dat er een vrij kleine groep NSB’ers was die joden verraadden en in alles de zijde van de Duitsers kozen. Maar er werden zóveel mensen verraden. Uit eigenbelang, uit angst, uit jaloezie, uit … zeg het maar. Het gebeurde héél veel. En die anti-sentimenten waren er ook al langere tijd.

Het boek laat óók een ander beeld van de joden gezien. Er heerst toch altijd een beeld dat de joden zich als willoze slachtoffers hebben laten afvoeren. Over joden in het verzet hoorde je vrij weinig. Dit verhaal laat zo een heel nieuw licht op de oorlog schijnen. Ook joden zaten in het verzet en knokten ondergronds voor wat ze waard waren; met gevaar voor eigen leven. Dit fragment laat dit mooi zien:

“Zo kan het dat wanhopige mensen bij Janny’s huis aanbellen en over straat schreeuwen: ‘Woont hier mevrouw Brandes? Kunt alsjeblieft de J uit onze persoonsbewijzen halen?’ Vader Brilleslijper probeert de kleine Liselotte rustig te krijgen – het meisje lijkt sinds haar geboorte in september niet te kunnen stoppen met huilen – en Jaap leidt Robbie af. Terwijl het gebonk op de voordeur hun allemaal nerveus maakt en Janny het liefst naar beneden zou rennen om de vrouw een klap in het gezicht te geven, neemt vader zijn dochter apart in het halletje.
‘Je jaagt ons zo allemaal de dood in, Janny. Je moet hiermee ophouden!’ Zijn gefluister klinkt als een storm in een windturbine, bijna luider dan het geroep van de vrouw beneden. […] Terwijl de vrouw beneden op straat nog steeds haar naam roept, realiseert Janny zich dat ze hier weg moeten. Nu.”