Relevant, verontrustend actueel en wrang verhaal

‘Ayoub’ is een bundel van de drie novelles ‘Het Schapenfeest’ (2010), ‘Drarrie in de Nacht’ (2014) en ‘Alleen Zij’ (2016) van de Vlaams-Marokkaanse schrijver Fikry El Azzouzi, die naast romans ook columns en theaterstukken schrijft. In ‘Ayoub’ maken we kennis met Ayoub in verschillende levensfasen: in ‘Het Schapenfeest’ is hij een elfjarig kind, in ‘Drarrie in de Nacht’ een vijftienjarige puber’ en in ‘Alleen Zij’ een jongvolwassene.

In ‘Het Schapenfeest’ moet Ayoub met zijn vader mee om een schaap te slachten voor het Schapenfeest. Maar daar heeft Ayoub helemaal geen zin in. Uiteindelijk gaat (moet) hij toch mee. Ayoub is de verteller van dit verhaal. Doordat een elfjarige het verhaal vertelt, is het taalgebruik eenvoudig en zonder moeilijke woorden. Door tijdsvertragingen wordt het daadwerkelijk slachten van het schaap steeds uitgesteld en wordt de spanning enigszins opgebouwd. Het verhaal over het slachtritueel wordt regelmatig onderbroken door dromen en fantasieën van Ayoub. Ayoub zou graag profvoetballer, sultan of kolonel op een ruimteschip willen zijn. Ayoub voert hele gesprekken met het schaap dat geslacht gaat worden, de Enige Echte. De overige schapen noemt hij de Misbaksels. De Misbaksels zijn een mooie metafoor voor extremistische ronselaars. De Misbaksels proberen verdwaalde schapen te ronselen en naar het slechte pad te brengen. Ze achtervolgen Ayoub omdat hij twijfelt en onzeker is. Eigenlijk verlangt Ayoub alleen maar naar waardering van zijn vader, terwijl zijn vader hem er regelmatig van langs geeft met een riem.

In ‘Het Schapenfeest’ is Ayoub nog een schattig en onschuldig jochie, in ‘Drarrie in de Nacht’ is hij uitgegroeid tot een straatcrimineel. Het gaat nu niet meer over de fantasieën van Ayoub, maar over hoe hij zich staande houdt in een groep vrienden. Hij is een beetje een meeloper. Zijn relatie met zijn vader is nog steeds slecht. Hij is nu te oud om met de riem geslagen te worden en moet nu bij wijze van straf de straat op.

"Er zijn van die dagen dat hij mij als een vuilniszak buitenzet. Alleen wordt een vuilniszak opgehaald en mij laten ze staan."

Er wordt een beeld van de jongens neergezet conform de standaard vooroordelen over Marokkaanse jongeren die vrouwen lastigvallen, cocaïne gebruiken, stelen, naar de hoeren gaan en mensen mishandelen. Maar de auteur laat ook de woede, frustratie, eenzaamheid en het verdriet van de jongeren zien. Hij laat zien waarom ze vatbaar zijn voor radicalisering. Ze willen ook een keer een ‘held’ zijn en gewaardeerd te worden.

Na de eerste alinea van het eerste hoofdstuk van ‘Alleen zij’ begint het verhaal met “Er was eens, niet zo lang geleden, een afwasser die kwam solliciteren.” Dat lijkt het begin van een sprookje. Ayoub en Eva worden verliefd op elkaar. Ze zijn verschillend, hebben een verschillende achtergrond, maar groeien steeds dichter naar elkaar toe. Maar dit is geen sprookje, het boek eindigt niet met '... en ze leefden nog lang en gelukkig.'

Veel hoofdstukken beginnen met een stukje uit het nieuws over extremistenterreur. Het verhaal kabbelt wat voort, maar uiteindelijk speelt het verhaal zich af in een dystopisch getinte samenleving: een wereld van angst, geweld en paniek waar de polarisering regeert en eindigt met een climax.

Mooi was dat de verhalen allemaal rond zijn: ze beginnen en eindigen allemaal op dezelfde manier. Zo begint en eindigt ‘Alleen zij’ met de Shahada: “Ik getuig dat er geen god is behalve God en ik getuig dat Mohammed Zijn boodschapper is.” Opvallend is dat in ‘Alleen Zij’ is het verhaal verteld wordt vanuit het perspectief van Eva terwijl de anderen verhalen verteld worden vanuit het perspectief van Ayoub. Dat is even schakelen als je begint met ‘Alleen zij’.

Het verhaal van ‘Het Schapenfeest’ is niet helemaal af en daarom is het zeker van toegevoegde waarde om de bundeling van de drie verhalen in ‘Ayoub’ in zijn geheel te lezen. El Azzouzi is er goed in geslaagd het verhaal vanuit het perspectief van jongeren te vertellen, jongeren die worstelen met hun identiteit, religie, hun thuissituatie, de buitenwereld en hun dromen om ‘iemand’ te zijn. Zijn verhaal maakt duidelijk hoe het kan dat sommige jongeren zo vatbaar zijn voor radicalisering en laat hun woede, verdriet, frustratie en eenzaamheid zien. Marokkaanse jongeren zullen zich zeker herkennen in Ayoub en zijn vrienden maar het geeft ook autochtone Vlamingen en Nederlanders een blik in hun wereld waardoor meer begrip voor hun situatie ontstaat. Met ‘Ayoub’ heeft El Azzouzi een relevant, verontrustend actueel en wrang verhaal neergezet.