Mooie historische roman: welke keuzes zou jij maken tijdens een burgeroorlog?

Zonnebloemzussen is na Russische Rozen en Seringenmeisjes het derde deel in de trilogie die de Amerikaanse auteur Martha Hall Kelly schreef over leden van de familie Woolsey-Ferriday. Ze schreef deze boeken nadat ze in een tijdschrift een artikel over Caroline Ferriday las. De boeken zijn ook afzonderlijk van elkaar te lezen; zo speelt Caroline Ferriday in dit boek geen rol.

Zonnebloemzussen gaat over drie vrouwen ten tijde van de Amerikaanse Burgeroorlog (1861-1865). Deze oorlog ging over verschillende conflicten tussen de noordelijke en de zuidelijke staten, waaronder het slavernijconflict. In de noordelijke staten was slavernij al sinds 1819 verboden, terwijl in de zuidelijke staten nog wel slaven onder mensonterende omstandigheden werden gehouden, voornamelijk om op plantages te werken. De president, Lincoln, was voor de afschaffing van de slavernij. Uiteindelijk werd hij gedurende de burgeroorlog vermoord, in 1965.

Georgy Woolsey is één van de zeven Woolsey-zussen. De Woolseys zijn overtuigd abolitionist en dus voor afschaffing van de slavernij. Hun vader is omgekomen bij een scheepsramp, toen hun moeder zwanger was van het achtste kind; de enige zoon, Charley. Alle Woolseys doen veel om mensen te helpen en bekleden maatschappelijke en liefdadige functies voor zover dat kan als vrouw in die tijd. Georgy heeft de droom om verpleegster te worden en om een school voor vrouwelijke verpleegsters op te richten. Verpleegster is in die tijd nog geen beroep voor vrouwen, maar tijdens de burgeroorlog ontstaat er een tekort aan mannelijke verplegers en Georgy grijpt haar kans. Zo dient ze o.a. op een hospitaalschip en in een tent tijdens een grote veldslag.

De familie Woolsey zijn historische karakters; ze hebben echt bestaan en het verhaal van Georgy Woolsey en haar zussen is dan ook op hun echte levensverhalen gebaseerd. Zo zijn er in het boek (delen van) brieven gebruikt uit die tijd die bewaard zijn gebleven in het familie-archief.

De andere twee hoofdpersonages zijn geen historische personages, maar Hall Kelly heeft hun karakters wel gebaseerd op verhalen en biografieën van bestaande mensen na uitvoerige research.

Zo is er de wrede plantage-eigenaresse Anne-May Watson Wilson. Ze heeft de tabaksplantage geërfd van een tante. De tante was eigenlijk van plan om de nog aanwezige slaven vrij te laten, maar dat is Anne-May zeker niet van plan en ze houdt hun eigendomsakten verborgen. Haar kersverse echtgenoot Fergus Watson is eigenlijk tegen het houden van slaven, maar omdat Anne-May eigenaresse is van de plantage heeft hij weinig te zeggen. Dus houdt hij zich maar bezig met zijn botanisch onderzoek, tot hij als soldaat de oorlog intrekt, net als Anne-Mays broer Harry. Anne-May en haar zus Euphemia proberen de plantage draaiende te houden, maar ze hebben geen van beide veel verstand van hoe dat moet. Anne-May kan amper lezen of schrijven en heeft het veel te druk met haar minnaar – een getrouwde man uit het nabijgelegen dorp – en met geld uitgeven wat ze eigenlijk niet heeft. Door haar minnaar wordt ze uiteindelijk betrokken bij spionagewerkzaamheden; het gaat hierbij om locaties van waar het leger zich bevindt.

Eén van de slaven op de tabaksplantage van Anne-May is Jemma. Ze woont met haar ouders en nog een paar andere slaven – waaronder de kokkin Sally die als een oma voor haar is – in een hut. Haar zusje Patience is uitgeleend aan een naburige plantage en haar jongere broertje is omgekomen tijdens een brand. Van de vorige eigenaresse van de plantage heeft Jemma leren lezen en schrijven; dit was vooral zodat ze voor kon lezen en brieven kon schrijven. Anne-May maakt graag gebruik van deze vaardigheden van Jemma, die vooral als persoonlijke bediende moet werken. De andere slaven werken op de plantage en hebben daardoor veel meer verstand van het verbouwen van tabak dan de familie van Anne-May. Het karakter van Anne-May grenst aan sadistisch. Ze geniet ervan om Jemma en de andere slaven om het minste of geringste af te straffen; ze draagt altijd een zweep bij zich. Verschillende van Jemma’s medeslaven worden in het boek ter dood veroordeeld, maar niet voordat ze mishandeld of verkracht zijn door de wrede slavenopzichter LeBaron.

Het is moeilijk om je voor te stellen dat mensen zo wreed tegen elkaar kunnen zijn, alleen maar vanwege een andere huidskleur. Of dat de ene mens eigendom kan zijn van de andere mens. Ook de straffen zijn wreed en de manier waarop families uit elkaar worden gerukt. Jemma is eigenlijk veel intelligenter dan Anne-May, maar heeft heel weinig kans om iets van haar leven te kunnen maken, omdat ze eigendom is van Anne-May en overgeleverd is aan haar grillen. Anne-May is een heel wrede vrouw en kent geen genade. En zij wordt gesteund door de net zo wrede LeBaron.

Ergens in het boek – ik ga niet vertellen hoe – komt Jemma in contact met Georgy Woolsey. Lukt het haar toch om aan de slavernij te ontkomen en een vrij leven te leiden? En lukt het Georgy om haar droom van een verpleegstersschool waar te maken?

Zonnebloemzussen is een goed geschreven historische roman met een indrukwekkend onderwerp. Ik heb al wel vaker boeken over de Amerikaanse burgeroorlog en het slavernijconflict gelezen, maar in dit boek zijn de oogpunten goed gekozen en de karakters levensecht (vooral dus ook omdat de Woolsey-zussen echt bestaan hebben). Wel ligt mijn sympathie heel erg bij Jemma en Georgy. Anne-May is zo ontzettend slecht, dat ik nergens in het boek ook maar een beetje medelijden met haar op kan brengen. Het was misschien mooier geweest als Anne-May iets minder zwart en wat meer grijs was geweest, dat had haar personage interessanter gemaakt. Nu interesseerde het mij ook niet echt hoe het eindigde met Anne-May, want ik vond dat haar verdiende loon. Mijn voorkeur ging uit naar de hoofdstukken over Jemma en Georgy. Zij hebben ook hun gebreken (beide hebben bijvoorbeeld een enorm schuldgevoel over een sterfgeval binnen hun families), maar dat maakt ze menselijk.

Het boek is goed te lezen als losstaand verhaal binnen de trilogie. Zo heb ik zelf Russische Rozen en Seringenmeisjes nog niet gelezen, maar dat ga ik nu zeker doen.

Zonnebloemzussen verschijnt op 23 augustus bij uitgeverij Ambo Anthos. Ik mocht het e-boek als vooruitlezer lezen. Bedankt daarvoor!