Lezersrecensie
Prachtig verhaal over hoop en liefde, maar tegelijkertijd een gemiste kans!
‘De tatoeëerder van Auschwitz’ is een vlot leesbaar boek met ruim 300 bladzijdes. Het heeft 28 korte hoofdstukjes en het lettertype is vrij groot waardoor je er doorheen vliegt.
Het gaat over Lale, een charmante joodse jongen uit Krompachy (400 kilometer noordoostelijk van Bratislava in Slowakije) die maar liefst zes talen spreekt. Hij geeft in april 1942 als 24 jarige jongen gehoor aan de oproep voor deportatie van joden. Na een reis via Praag wordt hij in een overvolle trein naar Auschwitz gebracht. Bij aankomst worden ze opgewacht door de zwaar bewapende commandant Rudolf Hoss, die de leiding heeft over Auschwitz.
Lale wordt in de eerste maanden van zijn verblijf in Auschwitz door officier Houstek eruit gepikt om als tatoeëerder (Tätowierer) aan te slag te gaan. Zijn werk als tatoeëerder valt onder de politieke vleugel van de SS en hij krijgt daardoor een beschermde status. Hij krijgt een aparte eenpersoonskamer, extra rantsoenen en tevens toegang tot het administratiegebouw.
In juni 1942 ontmoet hij dan Gita, ook een Slowaakse gevangene: hij tatoeëert het nummer 34902 op haar arm en is op slag verliefd op haar. Dat de liefde tussen Lala en Gita kan groeien is mede dankzij Lales bewaker Baretski. Baretski wil boodschapper zijn tussen Lale en Gita en geeft de bewaker van het blok waar Gita in verblijft het bevel om zich niet te bemoeien met de relatie tussen Lale en Gita.
‘De tatoeëerder van Auschwitz’ is het verhaal over de liefde tussen Lale en Gita. Die opbloeit in Auschwitz. Even scheiden hun wegen aan het einde van de oorlog maar na een aantal omzwervingen ontmoeten Gita en Lale elkaar weer in Bratislava in 1945, waar Lale haar ten huwelijk vraagt. Hier eindigt het verhaal.
Een belangrijk thema in het door Heather Morris opgetekende verhaal van ‘De tatoeëerder van Auschwitz’ is redden. De zinsnede “Wie een leven redt, redt de hele wereld” komt een aantal keer terug in het boek. Gedurende zijn tijd in Auschwitz’ ontsnapt Lale op vele cruciale momenten aan de dood en Lale helpt anderen ontsnappen aan de dood.
Zo redt Lale Aron, die hij in de trein naar Auschwitz ontmoet. Ze belanden beiden in barak blok 7 en delen samen een bovenbed. In de eerste nacht hier redt Lale Arons leven door te voorkomen dat Aron buiten gaat plassen. Net daarvoor had Lale gezien dat drie poepende mannen zonder pardon werden doodgeschoten door de bewakers. Aron redt vervolgens Lale van de dood als Lale koorts krijgt: tyfus. Hij is 7 dagen buiten bewustzijn. Aron redt hem van de dodenkar. Samen met blokgenoten ontfermt Aron zich over Lale die uiteindelijk herstelt.
Een ander belangrijk thema in het verhaal is schuld en vergeving. Op een aantal momenten benoemt Lale dat hij de mogelijkheid heeft gekregen om mee te werken aan de vernietiging van zijn volk en dat hij er voor heeft gekozen om mensonterende handelingen op zijn eigen geloofsgenoten te verrichten, om zo lang mogelijk in leven te blijven. In de hoop dat hij niet op een dag als dader of collaborateur wordt veroordeeld. Dit lijkt een grote angst te zijn van Lale.
Het boek sluit af met een indrukwekkend epiloog en nawoord (pagina’s 302 – 320). Hierin lezen we dat Lale en Gita in oktober 1945 trouwden. En dat ze in 1949 naar Sydney gingen -zo ver mogelijk van Europa- en zich vestigden in Melbourne. Er zijn ook foto’s opgenomen van Gita en Lale samen. Hun zoon Gary, die ook een nawoord schrijft, wordt in 1961 geboren. Na een rijk en bevredigend leven overlijdt Gita in 2003 en Lale in 2006.
Na Gita’s dood besluit Lale hun verhaal te vertellen. Hij wilde dat het zou worden vastgelegd, zodat het, in zijn woorden, “nooit meer zou gebeuren”. Hij koos Heather Morris. Als niet joodse kreeg zij de opdracht van hem “je luistert zonder vooroordelen naar mijn verhaal. Ik wil niet dat er persoonlijke bagage doorheen loopt”.
Na hun eerste ontmoeting bezocht Heather Morris Lale twee of drie keer per week. Het kostte haar drie jaar om het verhaal compleet te maken. Hun levens raakte verstrengeld terwijl Lale de last afwierp van het schuldgevoel dat hij meer dan 50 jaar lang met zich mee had gedragen, de angst dat hij en Gita als collaborateurs van de nazi’s zouden worden gezien. Iets wat je als lezer duidelijk teruglas in het opgetekende verhaal.
Heather Morris is een Australische scenarioschrijver. Het verhaal van Lale heeft 12 jaar bestaan als script. Aanvankelijk was haar doel om er een film te maken. Later besloot ze om het script te bewerken tot een boek. Deze extra informatie krijg je als lezer (pas) aan het einde van het boek.
En toen begreep ik ook beter wat er aan me knaagde bij het lezen van het boek. Je weet voordat je het boek gaat lezen dat het een waargebeurd verhaal is. Dat staat op de cover. Het verhaal is echter opgeschreven in de tegenwoordige tijd. Morris wilde namelijk geen geschiedenisles maken van Lales verhaal. Voor haar was het luisteren naar en beschrijven van Lales verhaal een unieke les in menselijkheid. Waar herinneringen en historische feiten soms samenvielen en soms uiteen weken.
Gedurende het lezen van het boek kreeg ik het gevoel dat Lale's verhaal te rooskleurig werd geschetst. Ik wilde weten wat Lale's herinneringen waren aan 60 jaar terug, wat op waarheid was getoetst en wat was verzonnen door de auteur omwille van het verhaal (en misschien wel de benodigde bezoekersaantallen voor haar gedroomde film?). De vraag die ik me vaak stelde was 'Hoe ver kun je gaan met de romantisering van oorlog?''
Daarbij vind ik het een gemiste kans. De tijd die Lale doorbracht in Auschwitz is een prachtig verhaal wat verteld moet worden. Maar net zo benieuwd ben ik naar Lale's en Gita's leven na de oorlog. En naar het schrijfproces van de auteur. Ik wil de beweegredenen weten van de auteur als het gaat om een waargebeurd verhaal. Ik wil ook de emoties lezen. Wat deed het vertellen van zijn verhaal met Lale zelf en zijn zoon. Daar krijg je slechts in het nawoord een klein inkijkje in. En toen pas was ik geraakt.
Als ik het boek vergelijk met de roman 'HhhH'' van Laurent Binet (docent Frans), waarin ook alle personages hebben bestaan of nog steeds bestaan en feiten waargebeurd zijn, vind ik 'de tatoeëerder van Auschwitz' verbleken. Vandaar 'slechts' *** sterren.
Het gaat over Lale, een charmante joodse jongen uit Krompachy (400 kilometer noordoostelijk van Bratislava in Slowakije) die maar liefst zes talen spreekt. Hij geeft in april 1942 als 24 jarige jongen gehoor aan de oproep voor deportatie van joden. Na een reis via Praag wordt hij in een overvolle trein naar Auschwitz gebracht. Bij aankomst worden ze opgewacht door de zwaar bewapende commandant Rudolf Hoss, die de leiding heeft over Auschwitz.
Lale wordt in de eerste maanden van zijn verblijf in Auschwitz door officier Houstek eruit gepikt om als tatoeëerder (Tätowierer) aan te slag te gaan. Zijn werk als tatoeëerder valt onder de politieke vleugel van de SS en hij krijgt daardoor een beschermde status. Hij krijgt een aparte eenpersoonskamer, extra rantsoenen en tevens toegang tot het administratiegebouw.
In juni 1942 ontmoet hij dan Gita, ook een Slowaakse gevangene: hij tatoeëert het nummer 34902 op haar arm en is op slag verliefd op haar. Dat de liefde tussen Lala en Gita kan groeien is mede dankzij Lales bewaker Baretski. Baretski wil boodschapper zijn tussen Lale en Gita en geeft de bewaker van het blok waar Gita in verblijft het bevel om zich niet te bemoeien met de relatie tussen Lale en Gita.
‘De tatoeëerder van Auschwitz’ is het verhaal over de liefde tussen Lale en Gita. Die opbloeit in Auschwitz. Even scheiden hun wegen aan het einde van de oorlog maar na een aantal omzwervingen ontmoeten Gita en Lale elkaar weer in Bratislava in 1945, waar Lale haar ten huwelijk vraagt. Hier eindigt het verhaal.
Een belangrijk thema in het door Heather Morris opgetekende verhaal van ‘De tatoeëerder van Auschwitz’ is redden. De zinsnede “Wie een leven redt, redt de hele wereld” komt een aantal keer terug in het boek. Gedurende zijn tijd in Auschwitz’ ontsnapt Lale op vele cruciale momenten aan de dood en Lale helpt anderen ontsnappen aan de dood.
Zo redt Lale Aron, die hij in de trein naar Auschwitz ontmoet. Ze belanden beiden in barak blok 7 en delen samen een bovenbed. In de eerste nacht hier redt Lale Arons leven door te voorkomen dat Aron buiten gaat plassen. Net daarvoor had Lale gezien dat drie poepende mannen zonder pardon werden doodgeschoten door de bewakers. Aron redt vervolgens Lale van de dood als Lale koorts krijgt: tyfus. Hij is 7 dagen buiten bewustzijn. Aron redt hem van de dodenkar. Samen met blokgenoten ontfermt Aron zich over Lale die uiteindelijk herstelt.
Een ander belangrijk thema in het verhaal is schuld en vergeving. Op een aantal momenten benoemt Lale dat hij de mogelijkheid heeft gekregen om mee te werken aan de vernietiging van zijn volk en dat hij er voor heeft gekozen om mensonterende handelingen op zijn eigen geloofsgenoten te verrichten, om zo lang mogelijk in leven te blijven. In de hoop dat hij niet op een dag als dader of collaborateur wordt veroordeeld. Dit lijkt een grote angst te zijn van Lale.
Het boek sluit af met een indrukwekkend epiloog en nawoord (pagina’s 302 – 320). Hierin lezen we dat Lale en Gita in oktober 1945 trouwden. En dat ze in 1949 naar Sydney gingen -zo ver mogelijk van Europa- en zich vestigden in Melbourne. Er zijn ook foto’s opgenomen van Gita en Lale samen. Hun zoon Gary, die ook een nawoord schrijft, wordt in 1961 geboren. Na een rijk en bevredigend leven overlijdt Gita in 2003 en Lale in 2006.
Na Gita’s dood besluit Lale hun verhaal te vertellen. Hij wilde dat het zou worden vastgelegd, zodat het, in zijn woorden, “nooit meer zou gebeuren”. Hij koos Heather Morris. Als niet joodse kreeg zij de opdracht van hem “je luistert zonder vooroordelen naar mijn verhaal. Ik wil niet dat er persoonlijke bagage doorheen loopt”.
Na hun eerste ontmoeting bezocht Heather Morris Lale twee of drie keer per week. Het kostte haar drie jaar om het verhaal compleet te maken. Hun levens raakte verstrengeld terwijl Lale de last afwierp van het schuldgevoel dat hij meer dan 50 jaar lang met zich mee had gedragen, de angst dat hij en Gita als collaborateurs van de nazi’s zouden worden gezien. Iets wat je als lezer duidelijk teruglas in het opgetekende verhaal.
Heather Morris is een Australische scenarioschrijver. Het verhaal van Lale heeft 12 jaar bestaan als script. Aanvankelijk was haar doel om er een film te maken. Later besloot ze om het script te bewerken tot een boek. Deze extra informatie krijg je als lezer (pas) aan het einde van het boek.
En toen begreep ik ook beter wat er aan me knaagde bij het lezen van het boek. Je weet voordat je het boek gaat lezen dat het een waargebeurd verhaal is. Dat staat op de cover. Het verhaal is echter opgeschreven in de tegenwoordige tijd. Morris wilde namelijk geen geschiedenisles maken van Lales verhaal. Voor haar was het luisteren naar en beschrijven van Lales verhaal een unieke les in menselijkheid. Waar herinneringen en historische feiten soms samenvielen en soms uiteen weken.
Gedurende het lezen van het boek kreeg ik het gevoel dat Lale's verhaal te rooskleurig werd geschetst. Ik wilde weten wat Lale's herinneringen waren aan 60 jaar terug, wat op waarheid was getoetst en wat was verzonnen door de auteur omwille van het verhaal (en misschien wel de benodigde bezoekersaantallen voor haar gedroomde film?). De vraag die ik me vaak stelde was 'Hoe ver kun je gaan met de romantisering van oorlog?''
Daarbij vind ik het een gemiste kans. De tijd die Lale doorbracht in Auschwitz is een prachtig verhaal wat verteld moet worden. Maar net zo benieuwd ben ik naar Lale's en Gita's leven na de oorlog. En naar het schrijfproces van de auteur. Ik wil de beweegredenen weten van de auteur als het gaat om een waargebeurd verhaal. Ik wil ook de emoties lezen. Wat deed het vertellen van zijn verhaal met Lale zelf en zijn zoon. Daar krijg je slechts in het nawoord een klein inkijkje in. En toen pas was ik geraakt.
Als ik het boek vergelijk met de roman 'HhhH'' van Laurent Binet (docent Frans), waarin ook alle personages hebben bestaan of nog steeds bestaan en feiten waargebeurd zijn, vind ik 'de tatoeëerder van Auschwitz' verbleken. Vandaar 'slechts' *** sterren.
1
Reageer op deze recensie
Meer recensies van Angela Thissen - van Heeswijk
Gesponsord
Deze thriller trekt je razendsnel mee in een complot met onbetrouwbare staatslieden met hun eigen agenda's, internationale conflicten en hoogoplopende bedreigingen voor de samenleving.
