Ik had iets te hoge verwachtingen...

Het boek ‘Mind, een reis naar de essentie van het menszijn‘ (2016) van Daniel J. Siegel, professor in de klinische psychiatrie, is een verkenningstocht door de mysteries rond de menselijke geest. In dit boek komt een scala aan wetenschappen voorbij, van neurobiologie tot kwantumfysica en van antropologie tot psychologie. Precies de reden waarom mijn nieuwsgierigheid was gewekt. Hieronder een korte impressie van het boek en afsluitend mijn ‘oordeel’.

In Siegel’s definitie is de geest meer dan hersenactiviteit alleen. Siegel beschouwt de geest als iets wat zowel binnenin als onderling (relationeel) is. Siegel worstelde dan ook met zijn eigen medische opleiding:

-•Allereerst omdat deze vaak alleen aandacht schonk aan de fysieke kant van de zorg, en niet aan de subjectieve ervaring ofwel ‘narratieven’: de verhalen over het eigen leven die we binnenin en in uitwisseling met anderen ontwikkelen. Tijdens zijn klinische opleiding vroeg hij zich bijvoorbeeld af of het oplossen van een trauma samen hing met een of ander verhalend proces om zaken, het leven, begrijpelijk te maken.
-•Daarnaast miste hij in de strikt medische kijk het uitgangspunt dat de geest de hersenen kan beïnvloeden (i.p.v. de hersenen de geest). Wat we met onze geest doen, verandert onze ervaring, waaronder de activiteit van de hersenen en de fysiologische reactie van ons lichaam. Mindful mediteren leidt tot veranderingen in de hersenen en met ‘gerichte aandacht’ kan de hippocampus geactiveerd worden.

Siegel beschrijft twee ervaringsmodi: top-down (de ‘bouwer’) en bottom-up (‘het kanaal’). Het kanaal gaat over de hier-en-nu-perceptie, de sensaties die vrij stromen. ‘De bouwer’ ofwel ‘het terugvalnetwerk’ staat voor het informatie verwerkende aspect van onze geest, wat ideeën construeert en energie filtert tot informatie.

We worden geboren in deze alomvattend, overdonderend, ‘gewaarworden’: we gaan dan nog helemaal op in een stroom van sensaties (‘het kanaal’). Wanneer we als volwassenen contact maken met deze sensaties, lijkt er hierin een diepgaandere vorm van ‘weten’ vervat te zijn, een ervaren van de coherentie van het grotere geheel. De balans tussen ‘top-down (bouwer)’ en ‘bottom-up (kanaal)’ is iets wat we dag in dag uit beleven. De ‘bouwer’ creëert per definitie afstand tegenover de stroom van ad-hoc-zintuiglijke gewaarwording. Hij voert ons weg van de hier-en-nu-sensatie (het kanaal), en dus uit het heden.

Siegel beschouwt de geest als een zelforganiserend systeem. Zelforganisatie werkt op een natuurlijke manier richting ‘integratie‘, het toverwoord in zijn boek. Harmonieuze momenten waarin een mens flexibel, adaptief, coherent, energiek en stabiel is, wijzen op integratie. Bij een verstoorde integratie is sprake van (een bepaalde mate van) chaos of rigiditeit. Het waarnemen van chaos en rigiditeit, het aanwezig zijn tussen prikkel en respons, het gewaarzijn als basis om integratie te laten opkomen is wat Siegel betreft het doel van het leven, de betekenis die ligt ingebed in het leven van moment tot moment. Deze integratie maakt de essentie uit van een gezond lichaam, een gezond geestelijk leven en gezonde relaties.

Integratie is inherent aan mindsight, naar zijn gelijknamige boek (2010). Onze mindsight stelt ons in staat om het micro- en macroniveau van de energiestroom in de geest waar te nemen. Dankzij mindsight kunnen we aanvoelen dat een onderscheiden ik niet het hele verhaal van de geest omvat. Mindsight is nodig om uit te rijzen boven een natuurlijke en evolutionaire drang van de hersenen om te focussen op het negatieve. Inmiddels is duidelijk dat we de kunnen geest inzetten om de manier te veranderen waarop de hersenen functioneren en gestructureerd worden. Zo leidt mindful mediteren tot een versterkte neurale integratie.

Siegel heeft het ‘Wiel van gewaarzijn‘ ontwikkeld......

Lees hier mijn gehele recensie: https://angelathissen.nl/2019/09/02/mind/