Meer dan 5,3 miljoen beoordelingen en recensies Organiseer de boeken die je wilt lezen of gelezen hebt Het laatste boekennieuws Word gratis lid
×
Hebban recensie

Afgrijselijke geschiedenis

Anna Bakker 14 juli 2016

Een indrukwekkend verhaal […] een grondig onderzochte roman luidt een uit het Duits vertaalde quote op de losse kaft die om het hardcoverboek zit. Bedoeld wordt natuurlijk dat er grondige research verricht is voor de roman. Ook slordig is de vermelding 'Winnaar Lesepreis 2015': het is Leserpreis en Buck werd derde in de categorie historische romans. Onbegrijpelijk dat de Nederlandse editie gecategoriseerd is als literaire thriller. Het is een roman, die verhaalt over onderzoek en experimenten in de ontstaanstijd van de neurologie, eind negentiende eeuw. Vera Buck combineert feiten met fictie en strooit met namen van beroemde persoonlijkheden die zich bezighielden met empirische geneeskunde.

In haar nawoord zegt Buck: 

Hoewel veel van de personages in dit boek werkelijk geleefd hebben en onderzoek is gedaan naar de wetenschappelijke achtergronden van hysterie, fysiognomie van misdadigers en het begin van het psychochirurgisch onderzoek, moet dit boek worden beschouwd als een uiting van fantasie. Het is – om in het jargon van de neurologie te blijven – een hersenspinsel en geen fragment uit de geschiedenis.

 
Toch lijkt het een fragment uit de geschiedenis, met eromheen de fictieve verhaallijnen over student Jori (hoofdrol), de vage monsieur Lecoq en het nog vagere meisje Runa. Runa bevat zelfs een literatuurlijst en een citatenlijst.

Thriller? Nee. Dit boek wordt echter wel als zodanig beoordeeld, omdat het in Nederland als thriller in de markt is gezet. Spannend? Nee. Luguber, akelig, zoals de patiënten - vooral meisjes en vrouwen die leden aan (vermeende) hysterie - werden behandeld. Er komen meerdere hysterieaspecten aan de orde en de daarbij behorende genezingsmethoden. Hypnose, metallotherapie, clitorisverwijdering, een opeenstapeling van walgelijkheden. De beroemdheden die de revue passeren zijn vele malen gestoorder dan de patiënten op wie ze hun experimenten botvieren. Burq, Charcot, Luys, De la Tourette, Pasteur, allen hebben geschiedenis geschreven en positieve ontwikkelingen geïnitieerd, het waren andere tijden, maar toch.  

Jori is van een andere orde: student en aanbidder van Jean-Martin Charcot, een van de grondleggers van de neurologie. Vergeleken met de overige personages is hij gevoelig. Hij wil zijn grote liefde Pauline genezen van hysterie. Jori wil de waanzin uit Paulines hersenen snijden en tevens afstuderen op dit thema. Er zal eerst op andere patiënten geoefend moeten worden. Zal hij in zijn opzet slagen?

De apparaten die de artsen hanteerden worden uitvoerig beschreven. Bijvoorbeeld de ovariumpers:

'Als ik de positie van de eierstokken heb bepaald, wordt de ovariumpers ingezet. In tegenstelling tot de sexbâton biedt deze ons het voordeel dat we de positie en de intensiteit nauwkeurig kunnen instellen. Dat voorkomt het wegglijden als de patiënte tijdens de stuiptrekkingen beweegt. […] Als we de aanval nu meteen willen zien en in de hevigheid die we voor deze demonstratie nastreven, dan moet de druk van de pers krachtig genoeg zijn. Een schoksgewijs stoten heeft bij de vrouwen zoals bekend nog steeds het grootste effect.'
Het publiek lachte om de grap, en de intellectuelen, die deze naam steeds minder verdienden, lachten het hardst.


De vastgesjorde boor graaft zich dan een halve vuistbreedte in de buikwand van het meisje. Er zal ongetwijfeld een lezerspubliek voor zijn, maar leuk? Nee.

Runa is een langdradig verhaal met soms houterige zinnen. Dat heeft ook met de vertaling te maken, want de Duitse tekst loopt soepeler. Er doen zich amper amusante momenten voor, alleen monsieur Lecoq is soms goed voor een vrolijke noot.

'Ik ben monsieur Lecoq,' zei de vreemdeling.
'Bent u politieagent?' 
'Nee, jongedame, ik ben een misdadiger.' 
'Dat is toch geen beroep!' 
'Maar wel een levensinstelling!' antwoordde monsieur Lecoq.

 
De akelige sfeer daargelaten heeft Vera Buck heeft met Runa een prestatie geleverd. De feiten zijn merendeels op internet terug te vinden. De fictie is zozo en dient als kapstok om die feiten aan op te hangen, om er een geheel van te maken. Afgrijzen overheerst, wat een subjectieve beleving is. Runa is typisch zo’n boek waarover de ene lezer lyrisch zal zijn en de andere juist niet. 

3

Reageer op deze recensie

Meer recensies van Anna Bakker