Wisselgeld

Recensie van:
Wisselgeld
De erfenis van een matriarchaat.
Auteur :
Nico Kwakman
Nico Kwakman was sinds eind jaren negentig werkzaam als onderzoeker en universitair docent straf(proces)recht aan de Rijksuniversiteit Groningen.
Wijze van lezen:
Recensie-exemplaar E-book ontvangen van uitgeverij Hartklopper in ruil voor mijn recensie en deelname aan de blogtour.
Uitgeverij:
Uitgeverij Hartklopper
Genre: roman
Cover en flaptekst:
Een zwarte achtergrond met aan de rechterkant een fel brandend vuur. Een sleutel die tot de verbeelding spreekt en nieuwsgierig maakt.
De flaptekst is indrukwekkend en intens en nodigt nog meer tot lezen uit.
Quote:
Kuipers heeft eindelijk antwoord gekregen op zijn vraag: waarom hebben mensen een god, een profeet of een goeroe nodig? Het is allemaal een voortvloeisel uit massahysterie in de wetenschappelijke betekenis van het woord. Het ‘waarom’ van de behoefte aan een god, profeet of goeroe moet worden gezocht in het door alle mensen gedeelde rudimentaire instinct. Dat bestaat in feite, zo heeft hij ontdekt en beschreven, uit niet veel meer dan combinaties en varianten van de vijf ‘v’s’ (het ezelsbruggetje is de Romeinse vijf: V): je vreet, je vrijt, je vecht, je verlamt of je vlucht. Dat alles resulteert in een zesde V: je vereert, verheerlijkt of verkettert en vervloekt, al naar gelang de vijf v’s je iets positiefs opleveren of juist iets negatiefs. Zelfs de twee v’s waarmee de mens zich het meest onderscheidt van het dier, vergelden of vergeven, zijn te herleiden tot de vijf v’s, en in het bijzonder tot de v’s vechten en vluchten.
Hij kan zo uittekenen wat er gebeurt als een groot aantal willekeurige mensen, al dan niet in groepsverband, worden geconfronteerd met bepaalde stimuli die doorslaggevend zijn voor een eventuele onbalans tussen de v’s. Het herstel van die onbalans zoekt de mens graag buiten zichzelf, bijvoorbeeld door alle heil te verwachten van een goddelijk wezen of een andere hogere macht. Maar waarom dat precies gebeurt, en waarom de mens het herstel van die onbalans niet bij zichzelf zoekt, dat blijft ook voor hem een groot raadsel. Dát het gebeurt, en dát je die processen kunt beschrijven en bijsturen, heeft hij door middel van zijn onderzoek kunnen vaststellen. Dat alles is voor hem voldoende om zich niet langer druk te maken over de vraag waarop die onverklaarbare behoefte aan een god, profeet of goeroe nu precies is gestoeld. Want pogingen om onverklaarbare verschijnselen wetenschappelijk te ontrafelen en volledig te begrijpen, zijn (vanwege de beperkte vermogens van de mens) gedoemd te mislukken en stranden uiteindelijk allemaal bij de vaststelling dat er wel iéts moet zijn waaraan de schepping en al haar geheimen kan worden toegeschreven. Het heeft volgens Kuipers dan ook geen zin om verder onderzoek te verrichten als je al bij voorbaat weet dat het op die conclusie zal uitdraaien.
Mooie tekst:
Wat de mond verbindt zal geen mens ooit ontbinden. (de formule van de bekrachtiging van de Heilige Kus)
Het verhaal:
Het rommelt binnen een oud genootschap waarin vrouwen volgens de regels de leiding hebben. Want waarom eigenlijk en past dat nog wel in de tijd? Een verhaal vol intriges, chantage en een slachtoffer.
De echtgenote van universitair docent Kuipers, Alexia, krijgt plotseling last van nachtmerries en slapeloze nachten. Haar echtgenoot raadt haar aan in therapie te gaan. Maar haar therapeute merkt al na een aantal pogingen dat ze haar niet kan helpen. Ze blijkt bepaalde traumatische gebeurtenissen uit de tijd dat zij en haar huidige echtgenoot actief lid waren van een geheim genootschap, en samen aan een nieuwe opleiding waren begonnen, elke nacht te herbeleven. Die traumatische ervaringen heeft ze kennelijk nooit verwerkt.
Omdat geen enkele therapie aanslaat, adviseert haar therapeute haar de gebeurtenissen die ze ’s nachts herbeleeft, van zich af te schrijven. Daarmee kan ze volgens haar therapeute haar subjectieve angsten objectiveren door ze te projecteren op de personages die ze in haar verhaal in het leven roept, en de avonturen die ze hebben beleefd. Na enige aarzeling besluit Alexia het advies van de therapeute op te volgen en verwerkt ze haar nachtmerries in een spannend – en hier en daar bizar, gruwelijk, maar soms ook ontroerend – verslag van de gebeurtenissen die zij en haar partner destijds hebben meegemaakt.
Het verleden (het oeroude genootschap waar ze beiden lid van waren) en het heden (de maatschappijkritische opleiding die ze volgden) komen daarin samen in een tijdsgeest die de hele samenleving van die tijd danig heeft opgeschud. En die ook voor henzelf persoonlijk verstrekkende gevolgen heeft gehad. Maar of deze therapeutische noodgreep de gewenste uitwerking zal hebben? Dat is volgens haar psychologe maar helemaal de vraag.
Mijn leesbeleving:
De proloog vind ik een brok aan herkenning. Alsof het over mijn eigen leven ging. Dat benam me dus, ik denk dat het me emotioneerde, al bijna de adem. Ik kon me dus goed reflecteren en vinden in de gedachte en gevoelswereld van Alexia.
Het verhaal dat zich vervolgens ontvouwt is diepgelaagd en vol filosofische en metaforische zinnen. Het mysterie rondom alles viert hoogtij en doet het kriebelen in je binnenste. Het verhaal is gelijk ontzettend krachtig en intens. Gelijk had ik het gevoel dat ik me op dezelfde plekken bevond als de personages. Ik was overal bij. Ik rook, proefde, zag en hoorde alles op een zeer intense manier. Het raakte al mijn zintuigen. Knap als een auteur dat kan veroorzaken (Aldert Schuil is daar net als Nico Kwakman virtuoos in). En dat gevoel heb ik niet meer verloren tijdens het lezen.
De personages zijn gedetailleerd uitgewerkt. Ze gaan een diepgaande en levendige interactie met elkaar aan. Sommige personages kon ik gelijk wel wat doen. Andere personages sloot ik in mijn hart. En dan waren er ook personages met een dubbele agenda. Eerst veroverden ze mijn hart en konden ze op mijn sympathie rekenen. Om me vervolgens, doordat ze hun schaapskleren af wierpen, omver te blazen door hun verwrongen, gruwelijke, roofdier gelijk, misselijkmakende ware aard te tonen.
Het perspectief wijzigt naarmate het verhaal vordert. Maar dit wordt later duidelijk uitgelegd waarom. Dat stilde mijn nieuwsgierigheid. Het gemak waarmee een mensenleven gereduceerd kon worden tot microniveau deed mij huiveren. En het vervolgens verdelgen als of het een insect betreft zorgde voor ijskoude rillingen. De spanning zat er daardoor goed in. Ik dacht ook continu hoe dan? Komen er nog verrassende uitkomsten die een verdwijnings (truc) tenietdoen (zoals Helen Helmink die wat haar ook aangedaan werd continu weer uit de struiken tevoorschijn kwam).
Maar in dit verhaal bleek men alles achter zich op te ruimen en de grond mega goed aan te stampen. Dus geen illusionistische hoogstandjes. Dan is georganiseerde groepsvorming ongelooflijk sterk en nietsontziend en onomkeerbaar luguber in haar maatregelen. Geen losse eindjes. Het maatschappijkritische, het spirituele, het esoterische, morele en seksuele krijgen in dit verhaal de onverdeelde aandacht. Hetzij absurdistisch, rauw, serieus, passioneel, diep triest of maniakaal.
Ook nu vind ik Nico Kwakman heer en meester om de mens zowel qua psyche en lijfelijk te fileren en tentoon te stellen in het voetlicht van het leven. De sfeer in dit verhaal schakelt moeiteloos van emotioneel, waanzinnig, vurig, macaber, onheilspellend, onbezorgd en weer terug. En de belofte om geheimen te bewaren blijkt door alle jaren heen zijn ijzersterke kracht behouden. Wie uit de school klapt kan de almachtige arm en de daaruit voortvloeiende dreun verwachten.
Nico heeft me verbaasd, ontgoocheld, geëmotioneerd, vermaakt en hij geeft een diepe indruk op mij achtergelaten. Ook het feit dat ik niet de enige ben die met depressie en trauma worstelt vond ik zeer troostend. Ik vind daadwerkelijk een lotgenote in Alexia. Jammer dat zij niet in het echte leven kan bestaan.
De plot zag ik niet aankomen. Ik had geen vergiffenis of nog dieper wortelende liefde verwacht. Toch vind ik het bewonderenswaardig dat het gesprek, ook over niet aan kunnen rakende onderwerpen, toch verder gaat en de neuzen dezelfde kant op staan. Qua leren maar ook qua gevoel en verstand. Dat er ruimte is voor vergiffenis en dat liefde sterker blijkt dan de dood.
De epiloog is een waardevolle toevoeging. Ik ben en blijf fan van Nico Kwakman. Nu ga ik zijn boek De Kuil lezen en recenseren.
Hartelijk dank dat ik deel mocht nemen aan de blogtour Aldert Schuil en in mijn eigen tempo mocht lezen en recenseren.
Mijn mening:
Ik geef 5 sterren
Een verhaal vol intriges, mysterie, passie, devotie, spanning en leerzame aspecten. Personages die tot leven komen tijdens het lezen. Mede door de beeldende en filmische schrijfstijl. Dit is genieten, huiveren en verwonderd raken pur sang.
Een filosofische, maatschappijkritische, huiveringwekkende, diepgaande roman over de gedachten en gedragingen van de mens. Individueel en in groepsverband.
Met een plot die alles doet samenkomen waar het in dit verhaal om draait. Een must read.