Groots verhaal over een groots jaar

De grote verhalen, ze zijn er nog. Een jaar lang vogels kijken van 's ochtends vroeg tot 's avonds laat, elke dag scherp zijn, iedere beweging en elk geluidje opvangen en op naam brengen. Als vogelaar weet ik hoe geweldig vogels kijken is, maar meestal ben ik er na een dagje wel klaar mee. Zo niet Arjan Dwarshuis: in 2016 reisde hij 366 dagen onafgebroken de wereld rond (tot in de schemering van 31 december) en nam 6852 vogelsoorten waar, een fenomenaal wereldrecord.

Arjan doet in zijn boek op fraaie wijze verslag van deze bijzondere reis. Het boek wisselt de avonturen tijdens de reis af met passages over de ontwikkeling van Arjan als vogelaar en de lange weg van voorbereiding. Ook zijn er af en toe informatieve kaders met toelichting en bevat het boek diverse kleurenfoto's van een aantal hoogtepunten.

Arjan schrijft rechttoe rechtaan zonder in romantische bespiegelingen te verzinken. Daardoor zit er een lekkere vaart in het boek. Tegelijkertijd is het spannend omdat Arjan in ieder gebied een bijzondere of zeldzame vogel heeft uitgekozen als doelsoort, waarbij het vrijwel iedere keer de vraag is of het hem gaat lukken deze te zien. Duidelijk is dat vogels kijken niet alleen veel kennis vereist, maar ook een dosis volharding en optimisme om steeds maar weer tot het gaatje te gaan. Gelukkig blijkt Arjan gezegend met beide eigenschappen.

Vogelaars zeggen vaak: geluk dwing je af als je maar genoeg uren maakt en dit boek is daar een bewijs van. Toch geeft Arjan zelf toe dat hij ook een heleboel mazzel heeft gehad, onder andere door weinig regendagen te hebben. Ook ontbreken in het boek de bloedzuigers, schorpioenen en slangen die je vaak in de tropen kunt tegenkomen. Wel zijn er genoeg andere vormen van tegenslag (inclusief een paar nare beestjes) maar daar slaat Arjan zich moedig doorheen.

Een puntje van kritiek is dat Arjan de meeste vogelsoorten in het Engels noemt. Omdat het boek is bedoeld voor een breed publiek (en niet alleen de Dutch Birding scène) lijkt me dit onnodig. Neem nu soorten als 'rock pratincole' of 'southern fulmar': de Nederlandse namen - rotsvorkstaartplevier en grijze stormvogel - zijn voor de meeste mensen iets veelzeggender.

Naast dat dit boek een prachtig jongensavontuur beschrijft, gaat het ook over de aftakeling van de natuur en hoe wij daar een positief antwoord op kunnen geven. Op diverse plekken ziet Arjan de verwoestende gevolgen door het ingrijpen van de mens. Atlantisch regenwoud in Brazilië, nevelwouden in Colombia, tropische bossen op Nieuw Guinea: het gaat in hoog tempo tegen de vlakte om plaats te maken voor landbouw, mijnbouw of stadsontwikkeling. Hele ecosystemen hebben het nakijken. Arjan beschrijft hoe juist vogels kunnen zorgen voor de bescherming van grote stukken natuurgebied. Soms zijn het de inspanningen van slechts één persoon die uiteindelijk zorgen voor de bescherming van grote stukken bos. Dit zijn positieve lichtpuntjes die in dit boek terecht aandacht krijgen.