Treffende en inspirerende toekomstvisie

Het is januari 2020 en rijksbouwmeester Floris Alkemade publiceert het essay "De toekomst van Nederland" met als ondertitel "de kunst van het veranderen". Zonder te weten had het bijna niet actueler gekund.

Alkemade zoekt in zijn essay naar een manier hoe we in Nederland kunnen omgaan met de grote vragen van deze tijd: klimaatverandering, verlies aan biodiversiteit, zeespiegelstijging, het tekort aan woningen, de energietransitie. Een rondwarend corona-virus plaatst deze vragen misschien tijdelijk naar de achtergrond, het essay wordt er niet minder actueel van, integendeel zelfs.

Het essay bestaat uit drie delen. Elk deel bevat treffende schetsen over de veranderingen en bewegingen die gaande zijn en die ons leven vergaand beïnvloeden. Het is niet een doorgaand betoog, maar meer een aanéénrijging van briljante gedachten en eyeopeners. Bijna profetisch is zijn verhaal over digitalisering: de gemiddelde Amerikaan brengt meer tijd door achter een beeldscherm dan in de "reële" wereld (dit was in 2018). Een scherm filtert de werkelijkheid en beïnvloedt daarmee onze perceptie van die werkelijkheid. Resultaat: een epische strijd tussen de echte wereld en de wereld die ons via beeldschermen bereikt, tussen reële waarheden en virtuele waarheden. "'Alternative truth' zal zijn naam meer dan waar gaan maken", stelt Alkemade. Hoe treffend is dat dit jaar niet gebleken? Gevolg is dat het er niet altijd makkelijker op wordt om de problemen aan te pakken die zich in de échte wereld manifesteren.

Zo hangen veel ontwikkelingen en maatschappelijke vraagstukken met elkaar samen en raken ze aan de keuzes die wij maken. Maar evengoed raken ze aan de vraag in wat voor wereld wij willen leven. Welke wereld zien wij voor ons? Om daar antwoord op te geven is volgens Alkemade allereerst verbeeldingskracht nodig, een toekomstbeeld dat ons helpt om de veranderingen die op ons af komen om te zetten in meer kwaliteit van leven.
Maar ook - en daarin schuilt wat mij betreft de kracht van dit essay - een ander waardestelsel, waarin we afscheid nemen van het idee dat roofbouw een aanvaardbaar verdienmodel vormt. "Uiteindelijk komt het neer op een besef dat solidariteitsvragen tussen bevolkingsgroepen en generaties aan de basis van onze samenleving en maatschappij staan. Menselijke waarden die, ook zonder een getalsmatige onderbouwing, een veel grotere zeggingskracht verdienen." Nogmaals: had het actueler gekund?

Naast een zeer inspirerende inhoud bevat het boekje goedgekozen illustraties, rake citaten en sprekende graphics. De gebonden hardcover uitvoering maakt het kleine boekje compleet.