Hommage aan de hommel

Af en toe kom je een natuurboek tegen waarin persoonlijke verhalen, grappige anekdotes en fascinerend wetenschappelijk onderzoek in een vrijwel volmaakte "blend" samenkomen. 'Een verhaal met een angel' is zo'n boek, geschreven door de Britse hommelprofessor Dave Goulson waarin hij verslag doet van zijn jarenlange onderzoek naar de hommel.

Het boek begint en eindigt met het verhaal van de donkere tuinhommel. Deze hommel (die niet in Nederland voorkomt) werd eind negentiende eeuw vanuit Engeland meegenomen naar Nieuw-Zeeland, waar hommels van nature niet voorkomen. De hommels kwamen er in een walhalla terecht zonder last van ziektes of parasieten en – zoals wel vaker met exoten - breidden zich razendsnel uit. In Groot-Brittannië ging de soort juist sterk achteruit tot hij dertig jaar geleden zelfs uitstierf.

Goulson onderzoekt de oorzaken en gevolgen van dit soort grote veranderingen. Zo is hij op Tasmanië waar van nature ook geen hommels voorkomen, totdat in 1992 plotseling de gewone aardhommel opduikt, zeer waarschijnlijk geïntroduceerd door de mens. Goulson laat zien op welke manier dit resulteert in het toenemen van exotische soorten ten koste van inheemse, waardoor een heel ecosysteem verandert.

En zo rijgt Goulson het ene na het andere boeiende verhaal aan elkaar. Bijvoorbeeld over de geurpootjes van hommels waardoor hommels zien of een bloem recent bezocht is door een voorganger! Of over het opsporen van hommelnesten met snuffelhonden. Het mooie is dat Goulson de verhalen combineert met een eerlijke en humoristische manier van schrijven. Op die manier blijft het luchtig en leer je Goulson kennen in alle ups en downs van het onderzoek.

Het meest intrigerende hoofdstuk van het boek gaat over verwantschapsrelaties in bijen- en hommelkolonies, waarbij genetica een grote rol speelt. Goulson weet dit ondanks het technische karakter prima uit te leggen! Dankzij dit boek snap je hoe het komt dat een hommelnest uit allemaal vrouwelijke hommelwerksters bestaat (zusjes van elkaar), die niets liever doen dan de koningin helpen bij het groot brengen van andere zusjes in plaats van dat ze zelf eitjes leggen.

Aan het einde van het boek beseft Goulson dat alle kennis over hommels leuk is, maar dat geen hommel er iets mee opschiet als we de leefomgeving van hommels niet verbeteren. Eerst koopt hij een groot landgoed in Frankrijk om daar zelf een hommelparadijs te beginnen. Maar al snel beseft hij dat dit niet genoeg is, dat er meer nodig is, iets groters. Hij trekt zijn stoute schoenen aan en richt een fonds op ter bescherming van de hommel. Een fonds dat gaat leiden tot een enorme impact. Een prachtig staaltje van wat tegenwoordig 'kennisbenutting' heet.

Het boek eindigt waar het begon: met de donkere tuinhommel. Lukt het de onderzoeker om de donkere tuinhommel terug te halen naar Engeland?