ZE WAREN JODEN OP DE VLUCHT…

[RECENSIE] Lali van Sasha Meyer

ZE WAREN JODEN OP DE VLUCHT…

++ ‘In de garage vond ik wat de grootste schat zou blijken te zijn: een half vergane, bruine koffer met daarin stapels brieven. Brieven van mijn oma Lali’ ++

Oorspronkelijke titel: Lali
ISBN: 978 90 468 3222 7
Uitgegeven door: Uitgeverij Nieuw Amsterdam, Park Uitgevers
Pagina’s: 296
Vertaling:
Beoordeling: ⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️

Sasha Meyer is de dochter van Jan Meyer en Yvonne (Nonny) Praxmarer. Nooit werd door haar moeder over haar verleden gepraat en wist ze wat er in haar familie had afgespeeld. Tot het moment dat haar moeder overleed en Sasha bij het leeghalen van haar ouderlijk huis een ware schat aan foto’s, documenten, kaarten, telegrammen en andere waardevolle spullen vond. Het bleek een soort van familiearchief te zijn die alles over haar familie vertelde waar haar moeder tijdens haar leven over zweeg. Ze kwam door deze ‘erfenis’ zelfs in contact met familieleden waar ze het bestaan niet eerder van wist. Tijdens een van die meetings ontstond het idee om alles te ordenen en aan het papier toe te vertrouwen. De kiem voor het boek Lali was gelegd…

Als een rode draad loopt het leven van Lali door het verhaal. Lali Landberger, de oma van de auteur werd in Tsechië geboren uit Joodse ouders. Het gezin was welgesteld, naast Lali was er ook haar broer, Fred. Hun vader Adolf Landberger had in Friedeck een textielbedrijf dat in die tijd de wind mee had en een belangrijke werkgever voor de gemeenschap was. Sociaal bewogen deed hij veel voor de armenhuizen, het door hem zelf opgerichte bedrijfsziekenfonds en schonk de lokale Joodse gemeenschap een aanzienlijk bedrag voor oprichting van een stichting die de naam van hem en zijn vrouw Marianne droeg.
Lali groeide op in een wereld waar paarden voor haar van levensbelang waren.
Na deze oorlog met ruim acht miljoen dodelijke slachtoffers, volgde een herschikking van landgrenzen en verloor de familie hun Oostenrijkse nationaliteit en heette Friedeck plotseling Frýdek. Het opkomend Nazisme laat de succesvolle Lali besluiten om met haar tweede echtgenoot Smo Smolenski een verdeeld en beschadigd Europa achter zich te laten en hun geluk in de Dominicaanse Republiek te zoeken…

++ ‘Vanwege de strategische ligging in het Caribisch gebied hielden de naburige Verenigde Staten de ontwikkelingen in de Dominicaanse Republiek scherp in de gaten. De relatie tussen beide landen was ingewikkeld’ ++

Op een indringende en tevens heldere en goed leesbare wijze schept de auteur een duidelijk beeld van de voortzetting van Lali’s leven dat zeker niet alleen maar een succesverhaal is. Het achterlaten van haar moeder Marianne en enige dochter Nonny Praxmarer in een Europa dat door het Naziregime werd geïndoctrineerd en waar voor Joden weinig tot geen plaats was, belaadde haar met negatieve energie. Die probeerde ze met al haar activiteiten om te zetten in positiviteit. Meyer weet veelvuldig haar vinger op gevoelige plekken te leggen en die ook goed uit te lichten.
De bemoeienis van de Dominicaanse dictator Trujillo en belangstelling van de Amerikaanse FBI wordt door de auteur pijnlijk onder de aandacht gebracht. Dat die uiteindelijk niet voor de veiligheid heeft gezorgd waar haar oma zo naar op zoek was, is extra frustrerend.

Omdat in dit historisch verhaal niet de Eerste Wereldoorlog en het met dood en verderf zaaiende Nazibewind leidend is, krijgt het leven van Lali en haar naasten de volle schijnwerper op zich gericht en dat is goed. Daarmee komen het succes en het leed van deze familie en in het bijzonder Lali, in een speciaal licht te staan. Het is anders dan in de vele andere historische beschrijvingen van perioden vol oorlog en leed. En dat heeft zeker te maken dat de auteur zich vóór de vondst van alle documenten, foto’s en andere bewijsstukken, geen voorstelling kon maken wat zich in haar familie allemaal had afgespeeld. Ze heeft hierdoor kennis kunnen maken met een oma die voor haar tijd ongelooflijk sterk van karakter was en de durf en lef had in een tijd met beperkte middelen en technologieën, op zoek te gaan naar een betere wereld. Dat dit uiteindelijk ook zijn beperkingen heeft gehad, is een ijskoude douche.

Samengevat is Lali een helder en indringend verhaal, geschreven uit schriftelijke getuigenissen en fotografische herinneringen. Meyer heeft de honderden archiefstukken feilloos weten te rangschikken om van het resultaat een buitengewoon duidelijk, leesbaar geheel te maken. Daarvoor is een diepe buiging en groot compliment op zijn plaats. Lezers die begaan zijn met het lot van opgejaagde families, zonder over het gebulder van de kanonnen hoeven te lezen, zullen dit verhaal met open mond en grote ogen tot zich nemen.