Een fantastisch harde-sf boek

Soms, heel soms lees je een boek waarvan je ondersteboven bent. Mooie invalshoeken, creatieve ideeën prachtige verhaallijnen, onverwachte plotwendingen en een afwikkeling die je bijna shockeert maar waarvan je achteraf denkt: hoe had het ook anders gekund?

'Kinderen van de tijd' is zo'n boek. Harde sf - absoluut. De natuurwetten worden gerespecteerd, er wordt mee gespeeld, er wordt creatief mee omgegaan maar ze worden niet overtreden. Wat mij betreft een geweldige prestatie.
In de wereld die Tchaikovsky schetst is de mensheid op zoek naar nieuwe planeten. De oude functioneert niet meer - hij trekt gewoon een paar van onze huidige activiteiten door, daar is helaas niet veel creativiteit voor nodig. Op de wrakstukken van het Oude Rijk probeert de mensheid een toekomst te vinden, daarbij moet er gebruik gemaakt worden van de technologische restanten van de voorouders. Tegelijk moeten de nakomelingen omgaan met de ambities van de voorouders, waaronder terraforming van exoplaneten die tot wat andere resultaten heeft geleid dan de ontwerpers voor ogen hadden.

In de roman spelen twee samenlevingen een rol. Die worden beide gedefinieerd door de omgeving en hun startpositie. De technologische mensenomgeving in een generatieschip, met als drijvende krachten technologie, diepvriesslaap en het wanhopige zoeken naar toekomst. De andere is een door mensen beïnvloede wereld waarin insecten een maatschappij ontwikkelen die is gebaseerd op versnelde intelligentie, korte levensduur en daardoor snelle aanpassing, biochemische technologie.
Voor mij zit de kracht van Tchaikovsky in hoe hij die twee samenlevingen zich laat ontwikkelen, parallel, met enige onderlinge beïnvloeding. Hij laat zien hoe de randvoorwaarden invloed hebben op alle aspecten van de samenleving: verhouding tussen individuen, religie, competitie, het opbouwen van een systeem van normen en waarden, oorlogen en omgaan met andere levensvormen. Ik was van deze aanpak van zijn wereldopbouw diep onder de indruk. De schrijver vertelt veel, legt uit, verduidelijkt. Waar mogelijk doet hij ook aan dialogen - in één van de twee samenlevingen is dat uit de aard der zaak nogal lastig en moet hij zijn toevlucht nemen tot langere stukken met beschrijvingen en observaties. Voor mij niet hinderlijk, maar niet iedereen leest dit soort dingen graag zoals ik...

Het boek eindigt met een onontkoombare confrontatie, maar ook daar weet de schrijver er een onverwachte draai aan te geven en zelfs een tikje moralistisch een les in te bouwen voor onze huidige samenleving vol verscheidenheid. Ik vond het briljant gedaan.
Al met al biedt het boek naast een goed verhaal met veel boeiende elementen ook nog een paar mooie onderwerpen om eens dieper over door te denken. Over onze eigen wereld, over de manier waarop wij omgaan met mensen (of soorten) die we niet begrijpen, over hoe vast wij zitten in onze eigen vooringenomenheden. Over hoe wij met onze planeet omgaan en met de soorten met wie wij deze wereld delen.

Conclusie:
Voor liefhebbers van sf is dit een uitzonderlijk goed boek, het beste dat ik in lange tijd heb gelezen. De aanloop is misschien wat stroef (onder andere doordat hij door de onderwerpkeuze op heel veel plekke gedwongen is tot 'tell, don show'), maar houd vol: het wordt steeds beter!
Voor sf-haters is er helaas niet veel te halen, maar ja, die mensen snap ik sowieso niet.