Als een gebalde vuist

We volgen de familie Joad, die van hun verdroogde land - ten prooi aan het grootkapitaal dat de keuterboeren brodeloos maakt - vertrekt naar Californië, omdat ze hebben gelezen dat daar veel werk is. Ze dromen van een wit huisje met een lapje grond en wat varkens, maar worden geconfronteerd met een door bruut kapitalisme beheerste wereld, met de de overheid als paladijn daarvan, waarin ze - net als vele andere migranten - worden uitgebuit en elke dag moet strijden voor onderdak en een beetje eten.
Dit geweldige boek voelt heel hecht en krachtig aan, omdat het wordt gedreven door een urgent thema, namelijk de dagelijkse strijd om te overleven, waardigheid te behouden en te blijven dromen binnen een wereld van uitbuiting; dit is een roman als een gebalde vuist! 
Het boek vraagt je om je te identificeren met mensen die helemaal onder aan de ladder staan, die niks hebben en in een vijandige omgeving terecht komen, die behulpzaam zijn naar de eigen familie en anderen in nood, maar die ook keihard en meedogenloos kunnen zijn. De gramschap en bitterheid die zich bij hen ontwikkelt, zal volgens Steinbeck op zeker moment leiden tot een collectieve beweging en angst inboezemen aan de gevestigde orde. Zijn dit de mensen die nu op Trump stemmen? Gaat die gramschap zich ook tegen mij keren?
Het boek heeft een prachtige stijl. Het verhaal van de familie Joad wordt onderbroken door tussen hoofdstukjes, waarin Steinbeck schitterend commentaar levert op de gebeurtenissen. Zo is er een hoofdstukje gewijd aan de autohandelaren die als zakenmannen met een bord voor hun kop de machteloze migranten oplichten. Dat leest als pure poëzie: “ (…) spatborden, vettige zwarte wrakken, motorblokken op de grond en varkenskruid dat tussen de cilinders door omhoogschiet. Remstangen, uitlaten, opgestapeld als slangen.”
Het laatste stuk van het boek lijkt bijna een religieuze apotheose. Het boek eindigt in een zondvloed van onophoudelijke regen; de familie brengt zichzelf onder leiding van moeder Joad - die de sterkste persoon is in deze roman - in voorlopige veiligheid in een droge stal, waar Steinbeck een glimpje hoop laat ontstaan.
Ik heb kort na elkaar de bekende romans van Steinbeck gelezen en voor mij staat nog steeds Cannery Row op de eerste plaats, maar deze Druiven der gramschap komt dicht in de buurt.