Een duivels dilemma

Dit boek heb ik beluisterd, niet gelezen. Waarschijnlijk is dat vaak niet zo van belang maar in dit geval denk ik dat er wel sprake is van een groot verschil. De voorlezer is namelijk Jeroen Olyslaegers zelf en hij maakt van zijn roman, die vermoedelijk ook alleen op papier al schitterend is, een enorme belevenis.

Hoofdpersoon is Wilfried Wils die aan het begin van de Tweede Wereldoorlog als twintigjarige hulpagent in Antwerpen wordt. De man die dit baantje voor hem regelt, is zijn ex-leraar Frans, die Wil verder aanduidt met de bijnaam Nijdig Baardje, een overtuigd collaborateur. Wil ontkomt zo aan tewerkstelling in Duitsland Nu is Wil een oude man, alleen met zijn herinneringen en vertelt hij zijn kant van zijn levensgeschiedenis aan zijn achterkleinzoon.

Die geschiedenis is niet zo fraai. Wils eet regelmatig van twee walletjes. Aan de ene kant helpt hij zijn vriend Lode bij het verzorgen van een ondergedoken jood, maar als er joden worden opgepakt, werkt hij zonder morren mee. Lode, die dit weigert, wordt daarna door de collega's als onderkruiper beschouwd. Wil protesteert hier niet tegen. Het lijkt of hij er geen eigen mening op nahoudt.
Overigens is hij daar niet alleen in. De meeste figuren in het boek marchanderen met hun geweten, proberen het vege lijf te redden. Niet verwonderlijk want wat moet een mens doen om zich in uiterst moeilijke tijden staande te houden. Olyslaegers neemt geen standpunt in waardoor je nog meer geconfronteerd wordt met het dilemma welke rol je zelf in die omstandigheden zou spelen, een duivels dilemma. Want degenen die wel een duidelijke keuze maken, moeten daar uiteindelijk vaak een hoge prijs voor betalen.
Overigens komt dat marchanderen ook mooi tot uiting in het gedrag van Wils' tante Emma. Zij werkt voor een joods gezin maar nadat dit is weggevoerd, blijft ze in het huis wonen met Gregor, een Duitse officier. En als deze aan het eind van de oorlog verdwijnt, kiest ze al snel voor een Canadese soldaat.

Het boek gaat ook over de liefde die Wil voelt voor de mooie zus van Lode, Yvette. Samen ontdekken ze de liefde en Olyslaegers weet dat schitterend te vertellen.

Olyslaegers heeft een meeslepend boek geschreven met momenten waarop ik hardop moest lachen maar ook veel episodes waarvan ik letterlijk moest huiveren. Het ophalen van de joden, het aanvallen van de synagoge, dit alles wordt meedogenloos en zonder franje beschreven. Je ontkomt niet aan de wreedheid van de gebeurtenissen.
Maar wellicht is dit luisterboek nog meeslepender dan het geschreven boek. Olyslaeger 'speelt' het verhaal. Hij gromt, brult, jankt, zingt en fluistert hartstochtelijk en dat alles in een sappig Vlaams. Ik schreef het al: een uitzonderlijke belevenis. Tot eind maart 2019 is het boek nog via de Hebban Luisterapp te beluisteren. Ik kan alleen maar zeggen: doen!!