Meer dan een familiegeschiedenis

De levens van Jan Six is meer dan een familiegeschiedenis, het boek schetst een beeld van Nederland van begin 1600 tot nu. De familie Six vormt weliswaar de leidraad, maar het verhaal wordt in veel breder verband verteld. Het is het verhaal van de aristocratie, van cultuur en politiek, van vele generaties door de eeuwen heen.
Het verhaal begint bij de eerste Jan Six in de Gouden Eeuw. Zijn familie komt in het spoor van de hugenoten vanuit de Frans-Vlaamse regio Rijsel naar Amsterdam, waar zij haar geld verdient in de lucratieve lakenhandel en –ververij (ook stadgenoot Anthonie van Leeuwenhoek was in dezen actief). Aartsmoeder Anna Wijmer, weduwe van Jean Six en moeder van die eerste Jan, is een speculant avant la lettre: zij belegt haar geld voornamelijk in grond, landgoederen, huizen en kunst. Jan Six is bevriend met onder andere Rembrandt en Van den Vondel en zit in het bestuur van Amsterdam. Het boek volgt Jan en zijn nakomelingen, waarbij de oudste zoon steevast Jan wordt genoemd; deze moet het familiebezit bewaken en doorgeven aan de volgende generatie.
Het is ondoenlijk een gedetailleerde bespreking van dit pronkstuk te schrijven. Twee personen uit deze bijzondere familie verdienen echter extra aandacht. Allereerst is daar ‘Jan met de bochel’, volgens de overlevering een handicap ten gevolge van een val waarbij hij met zijn oog in een schaar viel. Als gehandicapte ben je gezegend met zo’n afkomst. Weliswaar slaagt de familie er niet in een geschikte vrouw voor Jan te vinden – en daarmee de familielijn en een nieuwe Jan voort te zetten/brengen – toch is deze Jan zielsgelukkig en vergaart hij roem als wetenschapper. Broer Hendrik neemt de familiehonneurs waar: hij trouwt en verwekt een zoon, Jan; hoe kan het ook anders. Begin 1800 doet een andere opmerkelijke Six van zich spreken: Henriëtte, alweer zo’n vrouw op wie avant la lettre van toepassing is. Tegen alle regels in onttrekt zij zich aan de familiemores. Ze wordt verliefd op een lagere ambtenaar en vlucht het huis uit om met hem te trouwen. De familie-eer gebiedt haar uit huize Six te verbannen, wat haar allerminst kan deren. Met haar ambtenaar, die profiteert van een nieuw fenomeen (de opkomende middenklasse), leeft zij lang en gelukkig. Samen krijgen zij een stuk of tien nakomelingen.
Geert Mak heeft toegang gekregen tot het huis en de archieven van de familie Six. De laatste zijn een schat van onvoorstelbare waarde, zelfs in Europees opzicht. Aan de hand van kunstvoorwerpen en correspondentie uit het familiebezit vertelt Mak zijn verhaal. Hij schakelt knap van kleine akkefietjes naar gebeurtenissen die een bepalende rol hebben gespeeld in de geschiedenis van Nederland en die van ver daarbuiten. Zo wordt een prachtig tijdsbeeld geschetst van vier eeuwen vaderlandse historie. Voorwaar een boek dat iedereen zou moeten lezen.