Waarom literatuur ertoe doet (of niet)

Op drieëntwintigjarige leeftijd debuteerde de Franstalige romanschrijver Mbougar Sarr uit Senegal. Zijn vijfde boek, De diepst verborgen herinnering, werd een succes. Hij won er met de Prix Concourt mee.

Diégane Latyr Faye, een jonge student uit Senegal die studeert in Parijs, leest Handboek van de negerliteratuur. Daarin ontdekt hij Het labyrint der onmenselijkheid (uit 1938) van ene T.C. Elimane. Het verandert zijn leven, ondanks het feit dat het in enige vorm aanschurkt tegen plagiaat. De roman raakt de drieëntwintigjarige dusdanig dat hij zijn doctoraalstudie staakt en zich volledig richt op de zoektocht naar dat wonderlijke boek van Elimane en vooral een mogelijk vervolg.

“ (vriend) Musimbwa zei: ‘Ik begrijp nu dat je, in je speurtocht naar het vervolg van het boek, in feite op zoek denkt te zijn naar het wezen van de literatuur.’ ”

Die literatuur speelt een belangrijke rol in het boek. Via met name zijn (seksuele) relatie met de zestigjarige dichteres Siga D. komt Faye steeds meer te weten over Elimane, “Het meest geslaagde en tragische product van de kolonisatie.” Exemplaren van Het labyrint zijn nergens meer te vinden, maar Siga schenkt hem een exemplaar. Haar vader blijkt een connectie te hebben met Elimane. Via Siga leert Faye andere mensen kennen die een meer of minder hechte relatie met Elimane hebben beleefd. Langzaam maar zeker ontrolt Mbougar Sarr het verhaal, ontvouwt hij de mythe van de tovenaar. De diepst verborgen herinnering van de mens ontsluit zich via meerdere verhalen binnen een verhaal. “De literatuur neemt bezit van je, maar is ook zelf bezeten.” Het zal Paul Auster bekoren.

Maar wat als Elimane eenmaal door Faye wordt gevonden? Sarr laat de protagonist op zoek gaan, waarbij hij zelfs in Argentinië belandt. Uiteindelijk beseft Elimane wat de literatuur voor hem betekent:

“De literatuur is een verdacht doodskistzwart en glimmend, maar het is mogelijk dat er helemaal geen lijk in ligt.”

Kortom: de literatuur heeft afgedaan. De diepst verborgen herinnering van de mens is een prachtig verhaal, al laat de auteur zich verleiden tot mooischrijverij. Zinnen van meer dan twee pagina’s zijn in het eerste deel geen uitzondering. Dat stoort, al maakt hij het daarna goed. De diepst verborgen herinnering van de mens is een prachtig verhaal waarin literatuur, politiek, overleveringen en relaties de hoofdbestanddelen vormen.