Pijnlijk (autobiografisch?)

In 1946 wordt Maarten Kostwinder geboren in een zwaar christelijk dorpje in Zeeland. Hij heeft vier oudere broers en een jongere zus, Greet. Vader Jan is rietdekker en werkt zes dagen per week, van ’s morgens vroeg tot ’s avonds laat. Op zondag is er de kerk. In zijn jonge jaren kijkt Maarten op naar zijn iets oudere broer, de diepste band krijgt hij later met zijn zus ook al wordt deze op zeker moment verstoord.
Maarten is een onzekere jongen wiens schoolprestaties te wensen overlaten. Vanaf zijn tienerjaren – als hij school verlaten heeft – vervult hij verschillende baantjes. Als verpleger in Rotterdam lijkt hij zijn roeping te hebben gevonden.

“Maar hij had gekozen voor het hogere. Liefde geven aan zieken en gebrekkigen. Die taak had hij zich opgelegd. Was het een roeping? Als hij een nat washandje legde op het voorhoofd van een koortsige zieke, als hij bij stervenden de lippen nat maakte en het onbetaalbare belang zag van zo’n eenvoudige handeling, dacht hij: ik zal dit blijven doen. Hoger werk is er niet.”

Het veelvuldige contact met meisjes/vrouwen verlamt hem echter en hij keert terug naar het ouderlijk huis. Maarten is een moederskindje, een ‘nestblijver’. De beschrijvingen van ontmoetingen met vrouwen zijn schrijnend, de zorg voor zijn ouders is benauwend. In die zin deed de stijl én het verhaal me regelmatig denken aan die andere Maarten: Jacob Maarten Arend Biesheuvel; de schuld die hij voelt richting zijn vader, die zich openbaart als Maartens einde nadert.

Rinus Spruit is geboren in 1946, in het Zeelandse Nieuwdorp. Met deze kennis in gedachten, is het moeilijk Valavond van een nestblijver niet te beschouwen als een autobiografisch verhaal. Zeker als je ook informatie over zijn eerdere boeken leest. Een swinger – met uitzondering van bezoek aan dames van plezier – zal Spruit niet zijn (geweest). De korte zinnen, de sobere, directe stijl en de chronologische volgorde van het verhaal maken het boek zeer toegankelijk. Toch bekruipt je met regelmaat een gevoel van weerstand, dat je hem moet toeroepen “Doe eens wat, man, sluit die vrouw in je armen”. Even hoop je dat het alsnog goed komt. Maarten is dan bijna zeventig jaar. Zijn platonische liefde Clara glipt helaas tussen zijn handen door en overlijdt. Je had hem beter gegund.