Interessante, maar iets te grote schat aan informatie

Er was een tijd dat tattoos taboe waren, dat uitsluitend zeelieden en bouwvakkers ermee rondliepen. Na 1945 waren ze zelfs helemaal uit den boze, omdat ze deden denken aan de nummers die kampgevangenen tijdens de Holocaust op de armen getatoeëerd kregen. Maar de tijden veranderen, een ongezien groot deel van de bevolking loopt nu rond met een of andere vorm van deze lichaamsversiering. In Optocht der tattoos ontdek je hoe de gewijzigde mentaliteit tot stand kwam. Je leest over de motieven achter het tatoeëren, over de verschillende functies en betekenissen van tattoos doorheen de tijden en over de gevolgen ervan. 

Henri Beunders (1953) is Nederlander en auteur van deze toch wel bijzondere non-fictietitel. Zelf heeft hij geen tattoos en toch wilde hij de onzichtbare wereld achter de steeds zichtbaarder wordende tatoeages verkennen en proberen te begrijpen, zo zegt hij zelf. Beunders is historicus, werkte jarenlang als journalist en werd in 1990 hoogleraar aan de Erasmus Universiteit in Rotterdam. Hij schrijft boeken en essays op het gebied van media en maatschappij, politiek en cultuur; daarnaast publiceert hij regelmatig in kranten en tijdschriften. 

Optocht der tattoos is opgebouwd uit zeven hoofdstukken. Bij elk daarvan horen tientallen noten, die aan het einde van het boek gebundeld werden. Het is duidelijk dat de auteur vaak bij onderzoeksprojecten betrokken is, want een meer dan uitgebreide literatuurlijst werd eveneens bijgevoegd. Een dertigtal bladzijden met foto’s – in kleur, hoe kan het ook anders – vormen een welkome afwisseling in een boek dat enorm veel informatie bevat. 

‘Wat begon als rebellie is nu geaccepteerde mode geworden, vast bestanddeel van onze cultuur.’ 

Een aantal hoofdstukken zijn weinig anders dan een ophoping van gegevens, vrij zakelijk en bij momenten te veel van het goede. Het lijkt alsof de auteur alles heeft willen vertellen wat hij tijdens zijn onderzoek en gesprekken met mensen te weten is gekomen, en niet heeft durven schrappen. De grote lijnen van het verhaal achter de tattoo gaan soms verloren door de vele informatie, die niet altijd ter zake doet. Je lijkt dan net in de geschiedenisles te zitten. Er worden tientallen bekende en ook minder bekende namen opgevoerd: psychologen, sociologen, filmmakers, muzikanten, schilders, enzovoort. Telkens wordt ook het geboorte- en vaak ook sterftejaar vermeld, wat op den duur gaat vervelen. Uitstapjes naar andere vormen van ‘bodyart’ of kunst in het algemeen zijn prima, zolang ze relevant zijn, en dat is niet altijd het geval. 

De vlotste stukken in het boek zijn die waarin Beunders het heeft over de explosieve groei van de tattoo in de afgelopen halve eeuw. Hij heeft de lezer helemaal mee wanneer hij vertelt over de voorzichtige eerste tattoo die iemand neemt en de extreme lichaamsversiering waar sommigen toe overgaan. Wat steeds terugkomt in alle verhalen die de auteur heeft opgetekend, is het verlangen van de getatoeëerde om gezien te worden. Men wil met zijn tattoos een verhaal vertellen, of het nu gaat om liefde, rouw, trauma’s of herinneringen. 

Leuk zijn de anekdotes over beroemde mensen, zoals zanger Robbie Williams of Andy Warhol, vooral bekend als kunstenaar. Toch zijn het vooral de verhalen van de mensen op straat die tot de verbeelding spreken. Hoe is iemand tot zijn eerste tattoo gekomen? Is er jaren over nagedacht of werd ze in een opwelling geplaatst? Wat als je spijt krijgt van je tattoo, als je smaak verandert of je plots beseft dat je nooit een fatsoenlijke jobaanbieding zult krijgen? 

Optocht der tattoos is een afwisselend boek. Vlot geschreven, met een schat aan informatie en beeldmateriaal. Iets te uitgebreid af en toe, maar absoluut interessant voor zowel mensen met als zonder tattoo.