Zinvol doch laat vertaald debuut

Zijn debuutroman Terra do Pecado (vrij vertaald: Land/Dorp van de zonde) beschouwde de Portugese José Saramago (1922-2010) veeleer als een jeugdzonde. De winnaar van de Nobelprijs voor de Literatuur in 1998 schreef het boek op zijn vierentwintigste; kort nadien was hij van mening dat hij verder niets meer te vertellen had. Zijn echte doorbraak als auteur volgde slechts in de jaren tachtig. Raar maar waar, zijn debuutroman is onlangs door Maartje de Kort voor het eerst naar het Nederlands vertaald. De roman is uitgebracht onder de titel De weduwe.

Het verhaal speelt zich af in Miranda, een fictief Portugees dorp, tijdens de eerste helft van de twintigste eeuw. Maria Leonor is een jonge weduwe die achterblijft met twee kinderen. Het wegvallen van haar man heeft een zware impact op haar gemoedstoestand; de vrouw valt in een ernstige depressie. Tevens krijgt ze te kampen met de vele problemen bij het toezicht van haar landgoed op het platteland. Dankzij de hulp van dokter Viegas kan ze zich herpakken. Ze voelt zich echter eenzaam en ze heeft dringend nood aan wat affectie en liefde, ondanks de rouwperiode die ze doormaakt. Als ze 's nachts de slaap niet kan vatten, begluurt ze stiekem haar dienstmeisjes tijdens hun amoureuze escapades. Tot twee heren een belangrijke rol in haar leven gaan spelen.

Spijts zijn nog jonge leeftijd van toen, slaagt Saramago er wonderwel in een sterke protagonist, in de figuur van Maria Leonor, neer te zetten. Ze is een kranige vrouw die tracht overeind te blijven en die door de behoudsgezinde bevolking nauwgezet in de gaten wordt gehouden. Je volgt, al dan niet goedkeurend, haar gedachtegang. Knap hoe de schrijver het tijdsbeeld en de atmosfeer zo helder neerzet. De strenge katholieke strekking, vertegenwoordigd door de plaatselijke pastoor Cristiano, zet de dorpsbewoners aan tot het gehoorzamen van de wil van God.

Het tempo ligt vrij laag; beheerst volgt de lezer de gebeurtenissen van elke dag. Verwacht vooral geen spitsvondigheden of merkwaardige volzinnen. Hier blijkt alsnog de onervarenheid, het gemis aan maturiteit van de literaire debutant. De afsluiting voelt aan als een duivel uit een doosje; deze is ietwat geforceerd. Met treffende zinnen verhaalt de auteur over het barre winterweer in die streek, de Ribatejo. Zijn stijl is voornamelijk narratief en deze dwaalt zo nu en dan af naar filosofische overdenkingen. Met oog voor detail, op een geloofwaardige manier, beschrijft hij de belangrijkste personages.

Beter dan de hierboven vermelde quote kun je het belang van dit werk nauwelijks uitdrukken. Het is precies de reden waarom deze (late) vertaling toch zinvol is geweest.