Pleidooi voor zelfbeschikking

De vegetariër van Han Kang is een bijzonder verhaal over het opeisen van zelfbeschikking in een cultuur die voor het tegenovergestelde staat: je moet voldoen aan de norm en vooral het middelmatige nastreven. Dit wordt in het eerste deel van het boek gepersonifieerd in het karakter van meneer Cheong, de man van Yeong-hye. Voor hem is het een grote schok als zijn vrouw van de ene op de andere dag geen dierlijke producten meer nuttigt en deze ook niet langer voor hem bereidt. Daarnaast loopt ze met een ontbloot bovenlichaam door het huis en draagt ze geen bh onder haar kleding, ook niet als zij meegaat naar een zakelijk etentje van haar man. Hij maakt zich zorgen en zoekt steun bij de familie van Yeong-hye. Tijdens een bijeenkomst bij zijn schoonzus en zwager in huis probeert de vader van Yeong-hye haar met geweld vlees te laten eten, wat resulteert in een zelfmoordpoging van Yeong-hye, die haar pols opensnijdt. De man van Yeong-hyes zus brengt haar naar het ziekenhuis. Niet alleen wordt in dit deel duidelijk hoezeer de beslissing om autonome keuzes te maken wordt afgekeurd, ook is er een link met het oorlogstrauma binnen de familie, in de vorm van de vader die heeft gevochten in de oorlog en die Yeong-hye veel heeft geslagen.

Deel twee is geschreven vanuit het perspectief van de zwager van Yeong-hye, de man van In-hye. Hij is videokunstenaar maar doet al jaren niets. Zijn vrouw werkt hard voor hun beider inkomen en hij is er eigenlijk niet voor haar en hun zoontje. Hij vindt Yeong-hye eigenlijk veel aantrekkelijker dan zijn vrouw en als hij hoort dat Yeong-hye een mongolenvlek bij haar bil heeft, kan hij niet stoppen aan haar te denken. Hij fantaseert over een video waarop twee mensen beschilderd met bloemen seks met elkaar hebben en haalt Yeong-hye over om model te staan. Hij beschildert haar en filmt haar. De mongolenvlek is het centrum van een bloemblaadje. Zijn fantasie is nog niet af als hij alleen haar heeft gefilmd en hij haalt een medekunstenaar over om ook model te staan. Als hij ook hem heeft beschilderd probeert hij hen over te halen om te penetreren, maar dit gaat de kunstenaar te ver. Yeong-hye is na de sessie echter opgewonden, maar wil pas seks met haar zwager als ook hij zich met bloemen heeft laten beschilderen. Dit gebeurt en de zwager legt alles vast op video. Het is zijn ultieme project, tot zijn vrouw vlak na de opnames naar het huis van Yeong-hye komt omdat ze zich zorgen maakt en zij haar man, haar zusje en de video vindt. Zij maakt zich grote zorgen om haar zus en laat haar ophalen door een ambulance. Zij scheidt van haar man.

In deel drie zien we het perspectief van In-hye, die zich zorgzaam opstelt en haar zusje opzoekt in een psychiatrische kliniek. Ze voelt zich schuldig over het gedrag van haar vader en hoe zij dat voor zichzelf heeft voorkomen, terwijl Yeong-hye de klappen heeft gekregen. Yeong-hye stopt helemaal met eten en met communiceren. De verplegers vinden haar vaak in handstand, als een boom met de wortels in de grond, zoals Yeong-hye zelf verklaart. Zij wil zich ontdoen van het menselijke, maar beseft niet dat dit haar dood zal worden. Als de verplegers in de psychiatrische kliniek haar met geweld willen dwingen sondevoeding tot zich te nemen, grijpt In-hye in: zij respecteert de zelfbeschikking van haar zus als enige wel. Onderweg in de ambulance naar een ‘gewoon’ ziekenhuis valt haar oog ook op bomen, waardoor we kunnen opmaken dat de geschiedenis In-hye op een vergelijkbare manier treft. Dit wordt bevestigd doordat haar zoontje, net als haar zusje, heftige dromen krijgt.

De vegetariër laat de voor ons westerlingen onvoorstelbare druk van een cultureel systeem zien, en de gevolgen die de oorlog heeft gehad op verschillende generaties. Ik vind de titel niet erg goed vertaald, omdat Yeong-hye helemaal geen dierlijke producten tot zich neemt en later eigenlijk helemaal geen voedsel meer, omdat zij zelf een boom wil worden. Als titel zou ik zelf dus eerder kiezen voor een variant die de nadruk legt op planten, zoals ‘planteneter’ of ‘plantenvrouw’.

Het is een indrukwekkende en beeldende vertelling. Met name het tweede deel is erg sensueel, en hoewel het niet pornografisch te noemen is, is het wel een van de meest erotische stukken in de literatuur die ik ooit heb gelezen. Ik heb het boek in twee dagen uitgelezen en raad het iedereen aan.